مروری بر نتایج سه دهه پژوهش‌های پیاز در منطقه‌های جنوبی ایران

نوع مقاله : مقاله مروری

نویسندگان

1 مرکز تحقیقات خوزستان (بهiبان)

2 سازمان تحقیقات ، آموزش و ترویج کشاورزی

چکیده

پیاز  تولید شده در منطقه‌های مرکزی و شمال کشور در پاییز و میانه زمستان به مصرف می­رسد و بعد از این، کمبود این محصول در بازار وجود دارد. با تولید زمستانه پیاز در منطقه‌های جنوب کشور می­توان به رفع این کمبود اقدام نمود. رقم‌های پیاز برای کاشت‌ در منطقه‌های یاد شده باید روز کوتاه، زودرس، متحمل به تنش­های محیطی و پرمحصول باشند. اگرچه توده­های بومی زیادی در جنوب کشور وجود دارند، ولی در قسمت زیادی از منطقه‌های جنوب کشور رقم‌های وارداتی همانند ’تگزاس­ارلی‌گرانو‘4، ’تگزاس­ارلی­وایت‘5، ’پریماورا‘6 و ’صبا‘7 به دلیل عملکرد زیاد کشت می­شوند. تاریخ توصیه شده برای کاشت بذر، انتقال نشا و سوخک بسته به شرایط اقلیمی، سیستم کاشت، فصل تولید و نژادگان8 از 10 شهریور تا روزهای پایانی مهر ماه متغیر می­باشد. استفاده از آمینو­کلات­های روی (به ویژه لیزین روی) عملکرد، تندی و خاصیت انبارمانی جمعیت بهبود یافته پیاز بهبهان و رقم ’پریماورا‘ را افزایش و تجمع نیترات را کاهش داد. در کشت توام پیاز با کاهو و شنبلیله عملکرد، نسبت برابری زمین و نسبت برابری درآمد، افزایش یافت. توده محلی رامهرمز به طور نسبی در مقابل تریپس پیاز مقاوم است. انگیزاننده­های مقاومت را می­توان به­عنوان جایگزینی برای قارچ­کش ­به­منظور کنترل سفیدک کرکی به کار گرفت. سم‌های پندی­متالین9، فوکوس10، سلکت11، سوپر­گالانت12 و اکسی­فلوروفن13 علف­های ناخواسته (هرز) را در مزرعه‌های پیاز کنترل می‌کنند. نژادگان­های جمعیت بهبود ­یافته ­پیاز­ بهبهان و رقم­های ’تگزاس­ارلی گرانو‘ و ’صبا‘ ویژگی انبارمانی مناسبی دارند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Three Decades of Research on Onion (Allium cepa L.) Cultivation in Southern Regions of Iran: A Review

نویسندگان [English]

  • Abdulsattar Darabi 1
  • Hamed Hassanzadeh Khankahdani 2
1 Agricultural Reaserch organization
2 Agricultural Research Organization
چکیده [English]

The onions produced in centeral and northern regions of Iran are consumed in autumn and mid winter, and after that, there is a shortage of onions in the market. This shortage can be eliminated by onion production in mid winter in the southern regions of Iran. Short day, early maturity, tolerance to environmental stresses and high yielding are characters of cultivars, that are recommended for onion production in southern regions of Iran. Although many onion landraces are observed in southern region of Iran, however due to low yielding of these landraces, foreign cultivars such as Texas early grano, Texas early white, Primavera and Saba are cultivated in the most part of these regions. Recommended sowing seed and transplants as well as sets transplanting dates varied from early October to mid September depended on climatic conditions, planting methods, season production and genotypes. Application of Zn-Amino celates (specially methionine-Zn) increased yield, pungency, storability and decreased nitrate accumulation in improved population of Behbahan onion and Primavera cultivar. In intercropping of onion and lettuce as well as fenugreek yield, land equivalent ratio and income equivalent ratio were higher than sole crop. Ramhormoz genotype is relative resistance to thrips. Pendimetalin, Focus, Select, Gallent-Super and Oxyfluorofen herbicides control weeds in onion farms. Resistance inducers can be used as a substitute for fungicide application to control downy mildew in onion. The storability of improved population of Behbahan onion , Texas early grano as well as Seba cultivars are high.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Bulbing
  • Genotype
  • Set
  • Storability
  • Transplant
آروین، محمد جواد.  (شهریور 1379). مطالعه عملکرد رقم‌های پیاز خوراکی در شرایط آب و هوایی شهرستان بم. دومین کنگره علوم باغبانی ایران.  موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر (ص. 135).  کرج: نشر آموزش کشاورزی.
احمدی، حمزه علی. (مرداد ماه 1374). بررسی اثرات تاریخ کاشت و تراکم بوته بر عملکرد پیاز رقم تگزاس­ارلی­گرانو. خلاصه مقالات دومین سمینار تحقیقات سبزی و صیفی. دومین سمینار تحقیقات سبزی و صیفی. آموزشکده کشاورزی. (صص. 52-53). کرج: مرکز آموزش کشاورزی.
احمدی، حمزه علی؛ داوطلب، نوراله؛ پخته، حسن. ( شهریور ماه 1375). بررسی امکان تولید پیاز در زمستان در منطقه سیستان. اولین کنگره علوم باغبانی ایران. آموزشکده کشاورزی. (ص. 72). کرج: انجمن علوم باغبانی ایران.
وزرات جهاد کشاورزی. (1401). آمارنامه کشاورزی. سال زراعی 1400- 1399. جلد اول: محصولات زراعی. وزارت جهاد کشاورزی. معاونت برنامه­ریزی و اقتصادی. مرکزفناوری اطلاعات و ارتباطات. بازیابی شده در 19 دی ماه 1401 از:
hpps:// www.maj.ir/ Dorspax/userfiles/sub65/amar pdf 1399-1400.
اصلاحی، محمدرضا. (1379). ارزیابی کارایی قارچ کش اکولایزر® WG%52.5 علیهPeronospora destructor، عامل بیماری سفیدک دروغی پیاز ]گزارش نهایی[. تهران: موسسه تحقیقات گیاهپزشکی.
اصلاحی، محمدرضا؛ دارابی، عبدالستار. (1399). بررسی تأثیر القاءکننده­های مقاومت به­عنوان جایگزین سموم قارچکش برای کنترل بیماری سفیدک دروغی پیاز، گیاهپزشکی کاربردی، 9 (2)، 127-136.
افشارمنش، غلامرضا؛ خدادادی، محسن. (1385) .بررسی اثر تراکم بوته و مقادیر کود نیتروژن بر عملکرد پیاز خوراکی در منطقه جیرفت. پژوهش و سازندگی در زراعت و باغبانی، 72، 94- 103.
باقری، سعید. (شهریور ماه 1379). مقایسه حساسیت سه رقم پیاز نسبت به تریپس پیاز Thrips tabaci Lindeman (Thys.,Thripidae) در دزفول. چهاردهمین کنگره گیاهپزشکی ایران. دانشگاه صنعتی اصفهان. (ص. 720).  اصفهان: دانشگاه صنعتی اصفهان. 
باقری، سعید؛ مصدق، محمد سعید. (1379). معرفی دشمنان طبیعی تریپس پیازLindeman  Thrips tabaci (Thys.,Thripidae) در مزرعه‌های پیاز استان خوزستان. چهاردهمین کنگره گیاهپزشکی ایران. دانشگاه صنعتی اصفهان. (ص. 250).  اصفهان: دانشگاه صنعتی اصفهان.
بهره­مند، نادیا؛ سیدی، اعظم؛ امیر محمودی، زهرا. (شهریور ماه 1390). بررسی اثرات تاریخ و سیستم کاشت بر عملکرد و برخی صفات محصول پیاز در منطقه جیرفت. هفتمین کنگره علوم باغبانی ایران. دانشگاه صنعتی اصفهان. (صص. 290-291). اصفهان: دانشگاه صنعتی اصفهان  
حسنزاده خانکهدانی، حامد؛ سعیدی، غلام؛ شاکر درگاه، غلامعباس. (1391). مقایسه خصوصیات انبارمانی برخی ارقام پیاز روز کوتاه در مناطق جنوبی ایران. فصلنامه فیزیولوژی و تکنولوژی پس از برداشت فرآورده­های باغی، (3)1، 27- 42.
حسنزاده خانکهدانی، حامد؛ ابوطالبی جهرمی، عبدالحسن. (1395). اثر روش­های کاشت مستقیم و نشایی بر عملکرد و اجزای عملکرد ارقام مختلف پیاز (Allium cepa L.) در شرایط روز کوتاه. اکوفیزیولوژی گیاهی، (27)8، 226- 234.
حسنزاده خانکهدانی، حامد؛ ابوطالبی جهرمی، عبدالحسن. (1397). مقایسه عملکرد و اجزای عملکرد شش رقم و توده محلی پیاز خوراکی (Allium cepa L.) تحت تأثیر سن نشاء در منطقه میناب. اکوفیزیولوژی گیاهی، (32)10، 241- 252.
خدادادی، محسن. (1386). بررسی روش­های کشت پیاز و تعیین بهترین زمان انتقال نشا و آنیون­ست در استانهای جنوبی کشور. ]گزارش نهایی[.کرج: موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر.
دارابی، عبدالستار. (1381). بررسی کشت توأم ارقام پیاز در منطقه بهبهان. مجله علمی کشاورزی، 24 (2)، 45- 53.
دارابی، عبدالستار. (1388). بررسی فیزیولوژی تشکیل سوخ در توده های بومی مهم پیاز ایران درشرایط اقلیمی بهبهان و کرج. رساله منتشر نشده دکتری. دانشگاه تهران، پردیس کشاورزی و منایع طبیعی کرج، دانشکده علوم و مهندسی کشاورزی، گروه علوم باغبانی.
دارابی، عبدالستار. (1393). اثر تاریخ انتقال سوخچه بر واکنش­های فیزیولوژیکی، برخی صفات رویشی و عملکرد ژنوتیپ‌های پیاز در منطقه بهبهان. مجله به­زراعی نهال و بذر، 2-3 (4)، 457- 471.
دارابی، عبدالستار. (1394الف). فیزیولوژی وتولید پیاز. کرج: مرکز نشر کشاورزی.
دارابی، عبدالستار. (1394ب). بررسی اثر روش کشت نشایی و سوخچه بر تاریخ تشکیل سوخ و شاخص های رشد نژادگان‌های پیاز. مجله علوم باغبانی ایران، 46 (1)، 157- 168.
دارابی، عبدالستار. (1395 الف). بررسی تأثیر تاریخ انتقال نشاء و سوخچه بر زودرسی و برخی از صفات جمعیت­های پیاز در استان خوزستان. مجله علوم باغبانی ایران، 47 (1)، 145- 156.
دارابی، عبدالستار. (1395 ب). اثر تاریخ کاشت و تراکم بوته بر تاریخ تشکیل سوخ، عملکرد و صفات زراعی جمعیت بهبود یافته پیاز بهبهان. مجله به­زراعی نهال و بذر، 2-32 (1)، 1- 20.
دارابی، عبدالستار. (1397). ارزیابی قابلیت انبارمانی چند جمعیت و رقم از پیاز روز کوتاه در انبار کنترل نشده. مجله علوم باغبانی ایران، 49 (1)، 105- 116.
دارابی، عبدالستار. (1398). مقایسه کمی و کیفی رقم­های هیبرید و آزاد گرده افشان پیاز روزکوتاه در شرایط اقلیمی خوزستان. علوم باغبانی ایران، 15 (3)، 691- 703.
دارابی، عبدالستار. (1400 الف). ارزیابی اثرات کشت توام پیاز و کاهو بر رشد، عملکرد و سودمندی اقتصادی. ]گزارش نهایی[. کرج:  موسسه تحقیقات علوم باغبانی.
دارابی، عبدالستار. (1400 ب). مقایسه میزان ضایعات پس از برداشت ارقام روز کوتاه پیاز(Allium cepa L.) در شرایط انبار معمولی. نشریه تولید و فرآوری محصولات زراعی و باغی، 11 (3)، 1- 17.
دارابی، عبدالستار؛ کاشی، عبدالکریم؛ بابالار، مصباح؛ خدادادی، محسن. (1387 الف). تغییرات کربوهیدرات­های غیرساختمانی ساده به هنگام تشکیل سوخ و آنالیز رشد چهار رقم پیاز در بهبهان. پژوهش­های کشاورزی (آب، خاک و گیاه در کشاورزی)، 8 (1-ب)،37-50.
دارابی، عبدالستار؛ بابالار، مصباح؛ کاشی، عبدالکریم؛ خدادادی؛ محسن. (1387 ب). اثر دو اقلیم متفاوت بهبهان و کرج بر سوخ‌دهی و ویژگی­های کمی و کیفی شش توده پیاز (Allium cepa L.). مجله علوم و فنون باغبانی ایران، 9 (2)، 177- 192.
دارابی، عبدالستار؛ اصلاحی، محمدرضا. (1393). بررسی اثرات تاریخ کاشت و تراکم بوته روی واکنش جمعیت  بهبود یافته پیاز بهبهان نسبت به قارچ Peronospora destructor  عامل سفیدک دروغی. فصلنامه تحقیقات بیماریهای گیاهی،    2 (4)، 17- 24.
دارابی، عبدالستار؛ صالحی، رضا. (1393). مقایسة ویژگی های کمّی وکیفی و قابلیت انبارمانی جمعیت­های پیاز. به­زراعی کشاورزی، 16 (3)، 531- 543.
دارابی، عبدالستار؛ حسنزاده، حامد؛ پرکاسی، علیرضا؛ موسی‌پور گرجی، احمد. (1397). ارزیابی پایداری عملکرد و سایر صفات مهم ژنوتیپهای پیاز روز کوتاه در مناطق جنوب ایران با استفاده ازروش گرافیکی GGE biplot. علوم باغبانی ایران، 49 (4)، 972-952.
دارابی، عبدالستار؛ قنواتی مقدم، عبداله. (1399). مطالعه تاریخ سوخ دهی و صفات ریخت شناسی جمعیت های بومی و ارقام تجاری پیاز در خوزستان. نشریه پژوهش های تولید گیاهی، 27 (2)، 1- 18.
 دارابی، عبدالستار؛ یعقوبی، وحید. (1401).  بررسی اثرهای سیستمهای کاشت بر ویژگیهای کمی و کیفی و سودمندی اقتصادی نژادگانهای پیاز روز کوتاه. مجله علوم و فنون باغبانی ایران،  23 (3)، 497- 510.
دارابی، عبدالستار؛ خواجه­زاده، یداله. (1401). مطالعه خصوصیات کمی و کیفی و تحمل به تریپس ژنوتیپهای پیاز. نشریه تولید و فرآوری محصولات زراعی و باغی، 12 (3)، 101- 115.
رفیع، محمد رضا. (1396). تاثیر تغذیه برگی آمینوکلات­های روی بر جذب، توزیع آپوپلاسمی و سیمپلاسمی و جزء­بندی درون سلولی روی در برگ، شاخص­های رشد، عملکرد و کیفیت پیاز. رساله منتشر نشده دکتری. دانشگاه صنعتی اصفهان، دانشکده کشاورزی، گروه علوم خاک.
رفیع، محمد رضا؛ خوش گفتارمنش، امیر حسین؛ شریعتمداری، حسین؛ دارابی، عبدالستار. (1396). الگوی تجمع ماده خشک و سرعت رشد محصول پیاز در اثر برگ پاشی با منابع مختلف روی. نشریه پژوهشهای خاک (علوم خاک و آب 31 (4)، 559- 573.
رفیع، محمد رضا؛ خوش گفتارمنش، امیر حسین؛ شریعتمداری، حسین؛ دارابی، عبدالستار. (1397) . مقایسه تأثیر تغذیه برگی سولفات روی و آمینوکلات روی لیزین بر شاخصهای رشد پیاز بهبهان. تحقیقات آب و خاک ایران، 49 (2)، 353- 364.
سلیمانی، یوسف؛ آروین، محمد جواد؛ بیدشکی، ابومسلم. ( شهریور ماه1390). اثر کود مرغی و آنیون ست بر رشد و نمو، عملکرد و زودرسی پیاز (Allium cepa L.) . هفتمین کنگره علوم باغبانی ایران. دانشگاه صنعتی اصفهان. (صص. 272-273). اصفهان: دانشگاه صنعتی اصفهان. 
صباح، آرش؛ غفاری، سید علی؛ ممنوعی، ابراهیم. (شهریور ماه1390). اثرات توام آب و کود نیتروژن در روش آبیاری قطره‌ای بر عملکرد و کارایی مصرف آب پیاز در منطقه  جیرفت. هفتمین کنگره علوم باغبانی ایران. دانشگاه صنعتی اصفهان. (صص. 271-272). اصفهان: دانشگاه صنعتی اصفهان. 
صباغ شوشتری، هوشنگ. (مرداد  ماه 1374) بررسی اثرات تاریخ کاشت بر کیفیت و عملکرد پیاز اصلاح شده رامهرمز. دومین سمینار تحقیقات سبزی و صیفی. آموزشکده کشاورزی. (صص. 57-58). کرج: مرکز نشر کشاورزی.
فنایی، حمیدرضا؛ سارانی، منصور؛ اکبری مقدم، حسین؛ خواجه­داد، محمد. (شهریور ماه 1392). مقایسه عملکرد و برخی صفات زراعی رقم‌های و توده­های بومی پیاز در منطقه زابل. هشتمین کنگره علوم باغبانی ایران. دانشگاه بوعلی سینا. (ص.38). همدان: انتشارات میهن. 
محمدپور، ایران؛ حسنزاده خانکهدانی، حامد؛ شواخی، فروغ. (1399). تأثیر نوع انبار بر قابلیت انبارمانی و کیفیت پیاز خوراکی در مناطق روزکوتاه جنوب ایران. تحقیقات مهندسی صنایع غذایی، 91 (68)، 79- 90.
محمودآبادی، مجید؛ رشیدی، لیلا؛ فکری، مجید. (1392). تاثیر بقایای یونجه، کود مرغی و کود پتاسیم بر برخی ویژگی‌های خاک و عملکرد پیاز. نشریه آب و خاک (علوم و صنایع کشاورزی)، 27 (2)، 452-461.
مزارعی، مریم؛ فتحی، قدرت اله؛ سیادت، سید عطاءاله سیادت؛ موسوی، سید هاشم. (تیر ماه 1388). بررسی اثر تاریخ کاشت و رقم بر عملکرد محصول خارج از فصل پیاز در منطقه دزفول. ششمین کنگره علوم باغبانی ایران. دانشگاه گیلان. (صص.610-612). رشت:  انتشارات دانشگاه گیلان.
مقبلی، طاهره؛ بلند نظر، صاحبعلی؛ پناهنده، جابر؛ یعقوب راعی. (1396). بررسی اثرات تراکم بر عملکرد سوخ پیاز در کشت خالص و کشت های مخلوط پیاز خوراکی و شنبلیله. نشریه دانش کشاورزی و تولید پایدار،  72 (3)، 201- 214.
ممنوعی، ابراهیم؛ عطری، علیرضا. (1398). بررسی کارایی برندهای جدید علفکش کلتودیم، الکتیو و سوپرپاور در کنترل علف‌های هرز پیاز ( Allium cepa) در جنوب کرمان. نشریه حفاظت گیاهان ( علوم و صنایع کشاورزی)، 33 (3)، 301- 311.
ممنوعی، ابراهیم؛ عطری، علیرضا. (1399). مقایسه کارایی علف کش پندی متالین با برخی علف کش های ثبت شده در کنترل علف­های هرز مزارع پیاز جنوب کرمان. به­زراعی کشاورزی، 22 (2)،307- 317.
منصور بهمنی، سعیده؛ صفاری، وحید رضا؛ مقصودی مود، علی اکبر. (1392). اثر تقسیط و میزان کود اوره بر تجمع نیترات و عملکرد سوخ پیاز در تولید خارج از فصل دردشت جیرفت. نشریه علوم باغبانی، 27 (4)،400-410.
موسوی فضل، سید محمد هادی. (شهریور ماه 1375). بررسی اثرات مقادیر مختلف کودهای ازته و فسفره بر عملکرد پیاز اصلاح شده رامهرمز. اولین کنگره علوم باغبانی ایران. آموزشکده کشاورزی. (ص. 154). کرج: انجمن علوم باغبانی ایران.
موسوی فضل، سید محمد هادی. (1378). بررسی و تعیین بهترین تراکم بوته در پیاز رامهرمز. ]گزارش نهایی[.  کرج: موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه بذر و نهال.
میرزایی، یداله. (مرداد ماه 1374). بررسی و مقایسه عملکرد پیاز در منطقه جیرفت. خلاصه مقالات دومین سمینار تحقیقات سبزی و صیفی. دومین سمینار تحقیقات سبزی و صیفی. آموزشکده کشاورزی. (صص. 99-100). کرج: مرکز نشر کشاورزی.
میرزایی، یداله؛ خدادادی، محسن. (1387). بررسی اثرات روش­های مختلف تولید بر برخی از صفات سه رقم پیاز در قالب طرح استمرار تولید در منطقه جیرفت. پژوهش و سازندگی در زراعت و باغبانی، 8، 69 -76.
نوری حسینی، سید مجتبی؛ رضاییان، سعید. (شهریور 1386). تاثیر گوگرد و ماده آلی بر کاهش مصرف نیتروژن و فسفر و تجمع نیترات در پیاز. پنجمین کنگره علوم باغبانی ایران. دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز. (صص. 61-62). شیراز: چاپ و صحافی آوا.
نوری مقدم، رحیمیه؛ خیری، کاظم؛ میرزایی، یداله؛ میوه­چی لنگرودی، حسن؛ شهریاری، علی. (شهریور ماه 1379) بررسی مناسبترین تاریخ تهیه خزانه و انتقال نشاء در مناطق جنوبی کشور جهت تولید پیاز در زمستان. دومین کنگره علوم باغبانی ایران.  آموزشکده کشاورزی . (صص. 184-185). کرج: نشر آموزش کشاورزی. 
نوری، علیرضا؛ میرزایی، یداله؛ خدادادی، محسن. (بهمن ماه1394). بررسی اثرات سن نشاء بر رشد رویشی، عملکرد و برخی صفات ژنوتیپ های پیاز در کشت زمستانه جنوب استان کرمان. نهمین کنگره علوم باغبانی ایران. دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید چمران. اهواز: انتشارات دانشگاه شهید چمران.
Abbaszadeh, A., Dejam, M., Sadat Khaleghi, S., & Hasanzadeh, H. (2014). Effect of transplanting date and reduced doses of oxyfluorfen herbiside on weed control, yield and quality of onion (Allium cepa L.) in south of Iran. Indian Journal of Agricultural Research, 48 (6), 453-458.
Brewster, J. L. (2008). Onions and otherVegetable Alliums. 2nd edition. CABI International, UK.
FAO STAT. (2021). fao.org/faostat/en/#data/QC Retrieved, September, 2021.
Miedema, P. (1994).  Bulb dormancy in onion. I.The effects of temperature and cultivar on sprouting and rooting. Journal of Horticultural Sciemce, 69, 29-39.
Perez, N. K., Market, N. K., Zekeli, S., & Zorb, C. (2018). Quality aspects in open- pollinated onion varieties from western. European Journal of Applied Botany and Food Quality, 91, 69-78.
Rafie, M. R., Khoshgoftarmanesha, A. H., Shariatmadari, H., Darabi. A., & N. Dalir. (2017).  Influence of foliar-applied zinc in the form of mineral and complexed with amino acids on yield and nutritional quality of onion under field condition. Scientia. Horticulturae, 216,160- 168.
Singh, M.P., Lallu, K.R. & Sign. N.B. (2014). Thermal requirement of Indian mustard (Brassica juncea) at different phonological stages under late sown condition. Indian Journal of Plant Physiology, 19 (3), 238-243.
Sinha T. D., & Lagoke, S. T. O. (1983). Pre-transplant herbicides for weed control in irrigated onion in Northern Nigeria. Crop Protection, 1, 411-441.