عامل‌های مؤثر بر گرایش کشاورزان به استفاده از سیستم‌های آبیاری زیرفشار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته دکتری ترویج و آموزش کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران

2 عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران

چکیده

سیستم‌‌های آبیاری زیرفشار از بهترین فناوری‌های موجود برای مقابله با مشکل کمبود آب در بخش کشاورزی هستند، اما شوربختانه استفاده کشاورزان ایرانی از آن‌ها بسیار کمتر از حد انتظار است. هدف اصلی این پژوهش، بررسی عامل‌های مؤثر بر گرایش کشاورزان به استفاده از سیستم‌های آبیاری زیرفشار است. روش پژوهش از نوع علمی- مقایسه‌ای بود. محدوده مکانی پژوهش، تمام استان‌های کشور بود و جامعه آماری آن کشاورزان نمونه ایرانی بودند. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران محاسبه ‌‌شد و تعداد آن‌ها 331 نفر بود. برای نمونه‌گیری، از شیوه نمونه‌گیری طبقه‌ای استفاده شد. افراد در هر طبقه به روش تصادفی انتخاب شدند. ویژگی‌های شخصی، نگرش، هنجارهای ذهنی، حمایت‌های دولتی، خودکارآمدی، کمبود آب و ویژگی‌های فناوری از متغیرهای مستقل پژوهش بودند. برای واکاوی داده‌ها، از روش آماری واکاوی مسیر در نرم افزار SPSS20 استفاده شد. نتیجه‌‌های به ‌‌دست‌‌آمده نشان دادند متغیر مستقل نگرش، در مجموع، با ضریب بتای )β(  549/0 بیشترین تأثیر را بر گرایش کشاورزان در به‌‌کار بردن سیستم‌های آبیاری زیرفشار دارد و متغیرهای خودکارآمدی، کمبود آب و ویژگی‌های فناوری در رتبه‌های بعدی قرار دارند. افزون بر این، مشخص شد که ویژگی‌های شخصی، با ضریب بتای )β( 001/0- تأثیری بر گرایش کشاورزان به این سیستم‌ها ندارند. بر اساس این   نتیجه‌‌گیری، پیشنهاد می شود. فعالیت‌های آموزشی- ترویجی در کشور برای بهبود نگرش و خودکارآمدی کشاورزان و افزایش دانش و مهارت آنان برای استفاده ازسیستم‌های آبیاری زیرفشار تقویت و توسعه یابد. 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Factors Affecting the Tendency of Iranian Farmers to Use Pressurized Irrigation Systems

نویسندگان [English]

  • A. Momvandi 1
  • M. Omidi Najafabadi 2
  • J.F. Hosseini 2
  • F. Lashgarara 2
1 Graduated Ph.D. of Agricultural Extension Education of Science and Research Branch, Islamic Azad University of Tehran
2 Faculty Member of Science and Research Branch, Islamic Azad University of Tehran
چکیده [English]

                                                                                                Using pressurized irrigation systems are one of the best ways to solve the problem of water scarcity in the agricultural sector, but their use by Iranian farmers is much less than expected. The main purpose of this study is the investigation of factors affecting the farmers' tendency to use these systems in Iran.  This research is causal-comparative. The geographical area is all provinces of Iran. Statistical population is model farmers. The sample size has been calculated by Cochran’s test and the number of people are 331. The sampling method is stratification and people in each group have been randomly selected. The independent variables of research are distinguished farmers, government supports, attitude, self-efficacy, water scarcity, technological features and personal characteristics. The path analysis statistical method and SPSS20 have been used to analyze the data. The results show that attitude variable has the highest impact on farmers' tendency (β= 0/549) and self-sufficiency and water scarcity are in the next order. In addition, it has been found that personal characteristics do not have effect on the tendency of farmers to use these systems (β= -0/001). Based on these results strengthening and developing the educational and extensional activities in the country to improve the attitude and self-efficacy of farmers as well as increase their knowledge and skills in using pressurized irrigation systems are suggested.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Attitude
  • Behavior
  • Self-efficacy
  • Technological features

مراجع

1- آرایش، ب. و غ. پزشکی راد. 1377. بررسی عوامل مؤثر برپذیرش وعدم ادامه نوآوری تکنولوژی آبیاری بارانی دربین کشاورزان استان ایلام. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشکده کشاورزی.  دانشگاه تربیت مدرس. 215صفحه.
2- آقاپور، م.، س. یزدانی و ح. رفیعی. 1392. عوامل مؤثر برپذیرش آبیاری تحت فشار درشهرستانهای شوش، اندیمشک و دزفول. تحقیقات اقتصادوتوسعه کشاورزی ایران 221-209:(4)44.  
3- اعظمی، ا.، ک. زرافشانی، ح. دهقانی سانیچ و ع. گرجی. 1390. واکاوی نیازهای آموزشی بهره برداران سیستمهای آبیاری تحت فشاردراستان کرمانشاه (مطالعه موردی شهرستان سنقر). نشریه آب وخاک (علوم وصنایع کشاورزی) 1127-1119:(5)25.
4- افشار، ن. و ک. زرافشانی. 1389. تحلیل تمایل به مشارکت در مدیریت آبیاری: مطالعه موردی تعاونی های آب بران سفید برگ و سراب بس استان کرمانشاه. نشریه  علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران 114-99:(2)6.
5- امیری اردکانی، م. و غ. زمانی. 1383. مشکلات وموانع بهره گیری ازسیستمهای آبیاری تحت فشاردراستان کهگیلویه و بویراحمد. مجله علوم خاک وآب 243-230:(2)17.
6- باقری، ا.  و ا. ملک محمدی. 1384.رفتار پذیرش آبیاری بارانی درمیان کشاورزان استان اردبیل . مجله علوم کشاورزی ایران 1488-1479:(6)36.
7- پاینده نجف آبادی، ا. ت و م. امیدی نجف آبادی. 1396. آمار و داده پردازی.چاپ اول شهریور 1396، انتشارات دانشگاه پیام نور، صفحه‌های 71 تا 106. 
8- جلالی، ح. 1389. درآمدی بربحث بینش،گرایش،کنش و آثار متقابل آنها. فصلنامه معرفت، شماره 50.
9- جهان نما، ف.1380. عوامل اجتماعی- اقتصادی موثر درپذیرش سیستمهای آبیاری تحت فشار: مطالعه موردی دراستان تهران. فصلنامه اقتصادکشاورزی وتوسعه260-36:237.
10- خلیلیان، ص. و ح. موسوی. 1384. ارزیابی ریسکی آثارکاربرد سیستمهای آبیاری تحت فشار. فصلنامه ‌اقتصادکشاورزی و توسعه 129-13:113.
11- دادرس مقدم، ع. و ف. گل محمدی. 1388. بررسی عوامل مؤثر برپذیرش تکنولوژی ها و نوآوریهای جدید توسط    پسته کاران استان خراسان جنوبی.  همایش مدیریت و تکنولوژی. گرمسار، دانشگاه پیام نور صفحه‌‌های 120 تا 139.
12- رجبی، غ.، ج. حقیقی، م. شهنی ییلاق و ح. شکرکن. 1384. بررسی رابطه علی جنسیت، عملکرد قبلی ریاضی، منابع خودکارآمدی ادراک شده ریاضی، هدف گذاری، باورهای خودکارآمدی ریاضی وسبک های اسنادی با عملکرد بعدی ریاضی دردانش آموزان سال دوم دبیرستانهای شهر اهواز. مجله علوم تربیتی وروانشناسی اهواز  136-3:101.
13- روحی، ق.، ح. آسایش، س.ا. بطحایی، ع. شعوری بیدگلی و م. بادله. 1392. ارتباط خودکارآمدی و انگیزه تحصیلی در بین گروهی از دانشجویان علوم پزشکی مجله مرکزمطالعات وتوسعه آموزش. علوم پزشکی یزد 51-45:(1)8.
14- شاطریان،م.، ا. اشنوایی و م. گنجی پور. 1390. رفتارپذیرش آبیاری های نوین درمیان کشاورزان دشت کاشان (مطالعه موردی روستاهای منطقه ابوزیدآباد). مجموعه مقالات سومین همایش بحران آب دردشت کاشان، کاشان، دانشگاه آزاداسلامی، صفحه های 85 تا 99.
15- شجاعیان، ف. و ع. قائمی. 1388. بررسی مزرعه ای یکنواختی پخش آب وکود در سطح و پروفیل خاک درسیستم آبیاری میکرو. مجله پژوهشهای حفاظت آب و خاک 95-81:(1)7.
16- عبدالملکی، م. و م. چیذری. 1387.تأثیر ویژگیهای اجتماعی- اقتصادی بر نگرش واطلاع یابی کشاورزان جهت پذیرش و بکارگیری سیستمهای آبیاری تحت فشار در استان لرستان. فصلنامه بوم شناسی گیاهان زراعی، شماره (15)،  75.
17- عزتی، ر.، ع. اسدی، خ. کلانتری و ا. رنجبر. 1393. بررسی موانع ومشکلات گندمکاران درکاربرد فناوری آبیاری تحت فشارازدیدگاه اعضای تعاونیهای تولیدکشاورزی‎ شهرستان‏های اردبیل وبیله سوار. فصلنامه علمی- پژوهشی تعاون وکشاورزی 17-9:1.
18- عطایی، پ. و ایزدی، ن. 1393. بررسی سازه های مؤثر بر قصداستفاده ازشبکة مدرن آبیاری توسط کشاورزان (موردمطالعه: شبکة آبرسانی بند فیض آباداستان فارس). مجله تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران 682-673:(4)45.
19- عمیدی، علی. 1378. نظریه نمونه گیری و کاربردهای آن. جلد اول. مرکز نشر دانشگاهی تهران، صفحه‌های 86 تا 95.
20- فلاح رستگار، ع. و ن. فلاح رستگار. 1392. چالشهای بکارگیری آبیاری تحت فشار در طرحهای شبکه آبیاری وزهکشی اراضی پایاب سدهای مخزنی وارائه راهکار. اولین همایش ملی چالشهای منابع آب وکشاورزی، انجمن آبیاری وزهکشی ایران، دانشگاه آزاداسلامی واحد خوراسگان، اصفهان- 17 بهمن ماه 1392.
21- فیضی، م.، ع. فرخنده، ب. مصطفی زاده فرد و ف. موسوی. 1386. اثرکیفیت آب آبیاری برعملکرد و برخی اجزای گرمک به روش آبیاری قطره ای. مجله پژوهش آب درکشاورزی 153-145:(2)24.
22- قائمی، ع. و س. صدری. 1390. تأثیرکم آبیاری با روشهای آبیاری قطره‌‌ای ( نوار) و جویچه معمولی ویک ردیف درمیان بر عملکرد چغندرقند.  نشریه دانش آب وخاک 137-127:(3)21.
23- قمبرعلی، ر. و ک. زرافشانی. 1391. مروری براثرگذاری ویژگیهای نوآوری در فرایند پذیرش با استفاده ازروش فراتحلیل. مجموعه مقالات چهارمین کنگره علوم ترویج و آموزش کشاورزی ومنابع طبیعی ایران (کرج-1391).
24- کهنسال، م، ر.، قربانی، م. و رفیعی، ه. 1388. بررسی عوامل محیطی و غیرمحیطی موثر بر پذیرش آبیاری بارانی (مطالعه موردی استان خراسان رضوی). اقتصاد کشاورزی و توسعه 112-97:(65)17.
25- محبوبی، م.، م. اسماعیلی اول و ج. یعقوبی. 1390. عوامل بازدارنده و پیش برنده کاربرد روشهای جدید آبیاری توسط کشاورزان؛ موردغرب شهرستان بشرویه در خراسان جنوبی. مجله مدیریت آب و آبیاری 98-87:(1)1.
26- موسوی،ح. 1384. ارزیابی اقتصادی طرح‌های آبیاری تحت فشار شهرستان شهرکرد. پایان نامه کارشناسی ارشد، اقتصادکشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس تهران 273صفحه.
27- ولیزاده، ن.1382. روندتوسعه وچشم انداز آبیاری تحت فشار در ایران. کمیته ملی آبیاری وزهکشی ایران،شماره 73.
28- نوروزی، ا.  و م. چیذری. 1385.سازه های فرهنگی واجتماعی مؤثردر نگرش گندم کاران شهرستان نهاوند پیرامون توسعه آبیاری بارانی. علوم ترویج وآموزش کشاورزی ایران 71-59:(2)2.
29- هزارجریبی، ا.، ق.  قربانی نصرآباد، ر. فضل اولی و م. عابدین پور. 1390. بررسی عملکرد هیدرولیکی سه نوع قطره چکان خارجی تنظیم شونده درفشارهای کارکرد مختلف. مجله پژوهش های حفاظت آب وخاک  212-199:(1)20.
30. Bandura, A. 1977. Self-efficacy: Toward a unifying theory of behavioral change. J. Psychol. Rev. 84:191-215.
31. Cremades, R. J. Wang and J. Morris. 2015. Policies, economic incentives and the adoption of modern irrigation technology in China. Earth Syst. Dynam., 6:399–410.
32. Gill, M.A. 2013. Water management practices in Pakistan. South Asian Conservation Agriculture Network (SACAN). Retrieved from http://siteresources. worldbank.org
33. Gholamrezai, S. M.S. Ebrahimi and M. Aslani. 2014. Factors affecting the adoption of new irrigation systems by Iranian farmers. Indian J. Sci. Res. 5(1):9-15
34. International Commission of Irrigation and Draining (ICID). 2015. Annual report 2014-15. Retrieved from: http://www.icid.org[Accessed 7 March 2017].
35. Shahzadi, E. 2013. Investigating factors influencing adoption of pressurized irrigation systems by farmers. Case study, Garmsar County, Iran. American-Eurasian J. Agr. Environ. Sci., 13(1):115-120.
مجله پژوهش های راهبردی در علوم کشاورزی و منابع طبیعی
دوره 4، شماره 2
آذر 1398
صفحه 223-238

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار