واکاوی پیامدهای اجرای طرح هدفمندی یارانه‌ها بر منابع طبیعی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد دانشگاه تهران

2 دانشجوی دکتری دانشگاه تهران

چکیده

منابع طبیعی که بستر حیات و توسعه پایدار است، نقش مهمی در ایجاد اشتغال و امرار معاش بهره­برداران دارد و منشأ بسیاری از فعالیت­های تولیدی و اقتصادی کشور است.از این‌رو، حفظ، توسعه، احیا و بهره‌برداری پایدار از منابع ­طبیعی باید در اولویت قرار گیرد.در این مقاله پیامدهای اجرای طرح هدفمندی یارانه­ها بر منابع طبیعی کشور با استفاده از تجزیه و تحلیل آمار و اطلاعات وزارتخانه­های جهاد کشاورزی و نیرو بررسی شد. پیامدها به دو دسته مثبت و منفی تقسیم شدند. از جمله پیامدهای مثبت حذف یارانه­ها می­توان به کاهش آلودگی هوا، خاک، آب و کاهش مصرف سوخت­های فسیلی، کود و سموم شیمیایی اشاره کرد. همچنین، افزایش قیمت آب­ می­تواند باعث اصلاح الگوی مصرف آب شرب و کشاورزی شود و به تغذیه آب­های زیرزمینی و آبخوان­ها کمک کند. هدفمندی یارانه­ها می­تواند موجب اصلاح الگوی مصرف و گرایش به سمت انرژی­های تجدیدپذیر طبیعی شود که نقش عمده­ای در پایداری محیط زیست دارند. از جمله پیامدهای منفی اجرای هدفمندی یارانه­ها افزایش قیمت حامل­های سوخت، انرژی، علوفه دام است که به شدت به بوته­کنی و جنگل­تراشی منجر می­شود. همچنین، حذف یارانه­ واحدهای تولیدی کشاورزی پیامدهای منفی را به دنبال دارد. درحالی­که افزایش قیمت نهاده­های دامی و هزینه­های نگهداری باعث افزایش اتکای دام به مراتع می­گردد که اثرهای آن تخریب و تصرف هر چه بیشتر این عرصه­هاست. بنابراین،ضرورت دارد که پیش از اجرای هر قانون و سیاستی، به پیامدهای آن بر تمامی بخش­های کشور و به ویژه بر حوزه­­ منابع طبیعی توجه شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of Targeted Subsidies Project Consequences on the Natural Resources in Iran

نویسندگان [English]

  • M.A. Zare Chahouki 1
  • A. Sanaei 2
1 Professor of University of Tehran
2 Ph.D. Student, University of Tehran
چکیده [English]

Natural resources, as the basis of life and sustainable development, play vital role in creating job and securing beneficiaries livelihood. Hence natural resources preservation, development and rehabilitation should be prioritized. In this paper, probable consequences of targeted subsidies on the natural resources using analysis of statistics and data from the Ministries of Agricultural Jihad and Energy were analyzed for their positive and negative effects. Some of the positive consequences of the elimination of subsidies are reduced air, soil and water pollution due to reduced use of fossil fuels, chemical fertilizers and pesticides. Also higher prices of water can affect patterns of urban and agricultural consumption of water and help to feed the groundwater and aquifers. Targeted subsidies can modify energy consumption patterns and strengthen trends toward producing renewable energy that play a major role in the sustainability of natural resorces. Negative consequences of targeting subsidies are increased prices of fuel, energy and animal forage which result in the plant and forest clearing. Also elimination of subsidy of agricultural production units results in negative consequences. Increased input prices of livestock and livestock production costs have increased reliance on natural resources and occupation these areas. It is recommended that before implementation of any law and policy to be is considered its consequences on all parts of the country and especially natural resources areas, particularly environmental sustainability, should be are analyzed and foreseen.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Elimination of subsidy
  • Energy supply
  • Input prices
  • Reducing the use of fossil fuels
  • Reform consumption pattern
  1. اسماعیل نیا، ع.ا. و ش. وصفی اسفستانی. 1394. بررسی اثرات اصلاح قیمت حامل­های انرژی بر تولید و قیمت در بخش کشاورزی. فصلنامه علوم اقتصادی  63-45:(23)9.
  2. اولیایی، ا. 1388. بررسی امکان صرفه­جویی در مصرف آب در بخش­های خانگی، کشاورزی و صنعتی ایران. بولتن تخصصی اقتصاد ایران 49-42: 5.
  3. آریا­پور، ع. و ر. میرزائی ملااحمد. 1389. گیاهان دارویی، معطر و صنعتی جنگل و مرتع. انتشارات موسسه آموزش عالی علمی کاربردی جهاد کشاورزی. 232 صفحه.
  4. تجریشی, م. و ابریشم چی، ا. ۱۳۸۳، مدیریت تقاضای منابع آب در کشور، اولین همایش روشهای پیشگیری از اتلاف منابع ملی، تهران، فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران. صفحه­های 24 تا 39.
  5. جلالیان، ح.، ص. هاشمی، و ج. یعقوبی. 1392. بررسی اثرات کوتاه مدت اجرای طرح هدفمندسازی یارانه­ها بر وضعیت کشاورزی روستاییان شهرستان نی­ریز (مطالعه موردی: دهستان آباده طشک). فصلنامه برنامه ریزی منطقه­ای 60-45:(10)3.
  6. حسینی، س.ع. 1388. گیاهان دارویی و صنعتی مراتع استان گلستان. خلاصه مقالات اجلاس ملی گیاهان دارویی. انتشارات مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور. صفحه­های 127 تا 128.
  7. خالدی، م. 1393. بررسی آثار اجرای قانون هدفمند کردن یارانه­ها بر واحدهای تولیدی بخش کشاورزی. وزارت جهاد کشاورزی، مؤسسه پژوهشهای برنامه­ریزی، اقتصاد کشاورزی و توسعه روستایی. 21 صفحه.
  8. خلیلیان اشکذری، م.ج. 1389. مبانی مصرف جامعه اسلامی و راهکارهای اصلاح آن. مجله معرفت اقتصادی  94-73:(2)2.
  9. خیرخواهان، ج. 1388. بررسی اصلاحات در تولید و مصرف بخش انرژی. بولتن تخصصی اقتصاد ایران 11-5:3.
  10. دبیرخانه کارگروه تحولات اقتصادی 1387. چهارچوب کلی طرح تحول اقتصادی.
  11. ربیعی، م. 1391. مرتع­داری. انتشارات دانشگاه پیام نور. 200 صفحه.
  12. روستا، ف. 1388. تغییرات آب و هوایی و بحران جدی آب. همایش ملی مدیریت بحران آب، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت. صفحه­های 1تا 15.
  13. زارع چاهوکی، م.ع. 1394. طراحی الگوی مدیریت پایدار منابع طبیعی. مرکز مطالعات بنیادی پژوهش‌های انقلاب اسلامی.
  14. زبردست، س. و رحیمی خوب، ع. 1390. بررسی اثر تغییر فشار در لوله­های فرعی آبیاری بارانی متحرک دستی بر روی هزینه­ها. مجله مدیریت آب و آبیاری 86-69:(1)1.
  15. سازمان پخش و پالایش فرآورده­های نفتی. 1393. آمارنامه انرژی. 232 صفحه.
  16. طارمی، م.ح. 1388. نقد مصرف گرایی در کشور با الگوهای مصرف اسلامی. مجله پگاه حوزه 23-20:(257)6.
  17. ظفر نژاد، ف.1390. محدودیت، تلفات و نرخ آب کشاورزی. فصلنامه آب و توسعه. شماره 15.
  18. عبدی، ن.، م. عبدی، و ص. حسن‌زاده. 1389. معرفی گیاهان دارویی شهرستان اراک. یافته­های نوین کشاورزی  37-4:(1)5.
  19. کشکولی، ع.ب. 1393. تأثیر هدفمندی یارانه­ها بر بازار فرآورده­های چوبی کارگاه­ها و فروشگاه­های کشور. نشریه جنگل و  فرآورده­های چوب (مجله منابع طبیعی) 171-157:(1)67.
  20. محمودی، ب و سرلک، م. 1387. برآورد عوامل مؤثر بر عرضه و تقاضای آب و جایگاه ایران در منطقه از نظر توسعه پایدار، مرکز تحقیقات استراتژیک (معاونت پژوهش‌های اقتصادی)، شماره 3.
  21. مظفری، م.م. 1394. تعیین حد بهینه فعالیت دامداری در مراتع منطقه الموت با استفاده از مدل برنامه­ریزی پویای غیرخطی زیست-اقتصادی. نشریه مرتعداری 122-101:(1)2.
  22. نعمت الهی، ز. و ن. شاهنوشی فروشانی. 1391. ارزیابی اثرات ناشی از هدفمندسازی یارانه حامل­های انرژی بر قیمت محصولات کشاورزی، صنایع غذایی و رفاه خانوار (کاربرد جدول داده- ستانده). هشتمین همایش دوسالانه اقتصاد کشاوری ایران، کشاورزی پایدار و امنیت غذایی، دانشگاه شیراز 20 تا 21 اردیبهشت ماه 1391. شیراز.
  23. وزارت جهاد کشاورزی، آمارنامه کشاورزی سال­های 1383 تا 1392.
  24. وزارت نیرو. دفتر برنامه­ریزی کلان برق و انرژی. 1387. بانک اطلاعات انرژی. ترازنامه انرژی. 528 صفحه.