مطالعه های تطبیقی در مقایسه تولیدهای علمی کشورها : راهبردی برای شاخص‌گذاری توسعه علوم کشاورزی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استاد دانشگاه شیراز

چکیده

علم سنجی فواید بسیاری را داشته و نتایج آن کاربردهای گوناگونی را در پی دارد. توسعه علمی بخش کشاورزی و منابع طبیعی و ارتقای وضعیت موجود نیازمند اطلاعات دقیق و روش شناسی مناسب است، تا بتوان برنامه های لازم را اجراکرد. در این راستا رویکردهای مختلفی مطرح شده است. در پژوهش حاضر از روش شناسی مطالعه های تطبیقی استفاده گردیده است. در این مطالعه تلاش ها و عملکردهای علمی رشته های کشاورزی و منابع طبیعی 12 کشور و منتخب جهان با ایران مقایسه شده است. این رویکرد همراه با شاخص سازی مبنایی4 می‌تواند برای پایش و واکاوی مقایسه ای عملکرد علمی رشته های مختلف کشاورزی با یکدیگر و با رشته های متجانس از کشورهای دیگر در سال های آتی نیز مورد استفاده قرار گیرد . بنا بر این از راه مطالعه های تطبیقی میتوان به طور عرضی وضعیت موجود تولیدهای علمی کشور را با مقایسه با سایر کشورها تحلیل کرده و براساس ضعف ها و یا قوت های تشخیص داده شده برنامه های توسعه ای ارایه کرد. از سوی دیگر با داشتن شاخص مبنایی می توان عملکرد و فعالیت های علمی را به طور طولی رد گیری نموده و رشد و ضعف­ها را بین دوره های مختلف تشخیص داد. در مطالعه های علم سنجی از شاخص های متنوعی استفاده می شود. در این پژوهش دو شاخص جدید تدوین و روش های محاسبه آن ها نیز عرضه شد، تا فقط تعداد مقاله و یا تعداد استناد به مقاله ها معیار رتبه بندی ها قرار نگیرد. شاخص نسبت وزنی تولیدهای علمی به شاخص توسعه انسانی کشورها و شاخص نسبت وزنی تعداد مقاله ها به سطح اقتصادی کشورها دو شاخصی است که تلاش برای پیشرفت علمی را با توجه به امکان ها و توانمندی های اقتصادی مورد مقایسه و بررسی قرار می دهد. در این پژوهش جایگاه ایران با شاخص های تعداد مقاله، تعداد استناد ومیزان تولیدهای علمی از بین 13 کشور منتخب (که بیشتر از کشورهای پیشرفته و مطرح در علم می‌باشند) ردیف 10 تا 12 را کسب کرده، در حالی که برمبنای دو شاخص جدید رتبه 4 را به دست آورده است. به عبارت دیگر ایران با همه مشکل‌های اقتصادی و تحریم‌ها توانسته است با تلاش و ایثارگری فعالیت های علمی ارزنده ای در بخش کشاورزی و منابع طبیعی به جهان ارایه نماید. در پایان مقاله چند توصیه برای ادامه پژوهش­های علم سنجی و بالا بردن رتبه علمی کشور عرضه گردیده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Comparative Scientometric Study: A Strategy for Benchmarking in Agricultural Science Development

نویسنده [English]

  • Gh. H. Zamani
Professor of Shiraz University
چکیده [English]

Scientometric studies have induced numerous benefits and have been used for various purposes. Development in agricultural and natural sciences requires precise information as well as suitable methodologies. In this regard numerous approaches have been introduced. One of these approaches is “comparative study” which was used in this research project to compare the programs and performance of 12 selected countries with those of Iran in the fields of Agriculture and Natural Resources. The specific merit of this study was the establishment of “Benchmarking” for cross sectional comparison, as well as longitudinal studies in the future. In scientometric studies various indices and indicators are used, such as number of published articles and citations. In this study, two new indices were developed and applied. First the weighted ratio of scientific production value of each country to its human development index, and second the weighted ratio of number of scientific papers of each country to its weighted “Prosperity Index Ranking”. The results indicated that Iran’s rank among the 13 countries was 10 to 12 as far as the number of articles, citations, and total scientific production is concerned, but according to these two new indices Iran’s rank is 4, which is admirable. Thus despite of all economic shortcomings and sanctions, Iran has been able to conduct highly valued research projects and make considerable scientific contribution to agriculture and natural resources disciplines in the world.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Human development index
  • Prosperity index
  • Scientific ranking
  • Scientometric
1 -  آریانپور کاشانی، غ.، و آریانپور کاشانی، م. 1368. فرهنگ دانشگاهی انگلیسی-فارسی. سپهر ایران.
2 -  انصافی، س.، و غریبی، ح. 1381. دانش ایران در سطح بین المللی سال 2000. تهران: مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران.
3 -  پورحسن، ق. 1393. کاوشی در قلمرو مطالعات تطبیقی. قابل دسترسی الکترونیکی از سایت ویستا.
4 -  جنیدی-شریعت زاده، ح. و همکاران. 1385. بررسی عوامل موثر بر تولید علمی اعضای هیات علمی دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران . مجله علوم کشاورزی ایران 319-307: (2) 37.
5 -  حاج محمدی، م. 1393.  مطالعات تطبیقی – وبلاگ شخصی.
6 -  خالقی، ن. 1386. شاخص های ارزیابی علم و فناوری. فصلنامه کتاب، 106-91: 71.
7 -  رحمانی، م. 1385. ارزیابی عملکرد مؤسسات پژوهشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری – سال 1383. رهیافت 57-51: 38.
8 -  زارع-فراشبندی، ف .1393 . مبانی و شاخص های علم سنجی. گروه کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی اصفهان.
9 -  زمانی، غ.، عزیزی خالخیلی، ط.، و حیانی، د. 1387. روند پیشرفت علم ایران در رشته های کشاورزی و منابع طبیعی: مطالعه علم سنجی. مجله علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، 47-33: (1) 4.
10 -  زمانی، غ. 1388. گزارش طرح تحقیقاتی: بررسی وضعیت کنونی علوم کشاورزی در کشور و ارائه پیشنهاد هائی برای آینده. فرهنگستان جمهوری اسلامی ایران.
11 -  صراف زاده، م. 1379. انعکاس مقالات محققان ایرانی در دو بانک اطلاعاتی کاب و اگریس. رهیافت، بهار و تابستان صص: 97-88.
12 - Arencibia-Jorge, R., and F. Moya-Anegon. 2010. Challenges in the study of Cuban scientific output. Scientometrics 83(3): 723-737.

13 – Business Dictionary.com - Online Business Dictionary. Retrieved from www.businessdictionary.com

14 - Legatum Prosperity Index™.  Retrieved from www.prosperity.com