بوم‌نظام‌های زراعی و دامی در ایران: ستیزه یا همزیستی؟

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو پیوسته فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران و استاد دانشگاه فردوسی مشهد

2 عضو پیوسته فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران و استاد دانشگاه شیراز

چکیده

تلفیق دام در نظام‌های زراعی سابقه بسیار طولانی در تاریخ تکامل کشاورزی دارد. در این رابطه، اهلی کردن گوسفند و بز در ایران، هم‌زمان با آغاز دیمکاری در منطقه‌های خشک در بخش‌هایی از خاور نزدیک بوده است و بدین ترتیب دامداری و زراعت هم‌زمان در این منطقه‌‌ها آغاز شده است. در این راستا به دلیل تضاد سودمندی‌ها همیشه بین دامداران و کشاورزان کشمکش‌هایی مبنی بر چگونگی بهره‌برداری از زمین وجود داشته است، اما این تضاد هیچگاه نتوانسته است سودمندی‌های مشترکی که این دو قشر در تلفیق دام و زراعت کسب می‌کنند را زیر تاثیر خود قرار دهد و بدین ترتیب آن‌چه کشاورزی تلفیقی نامیده می‌شود در همه منطقه‌های جهان رایج شده است. بخش چشمگیری از این فرآیند به دامداران عشایر مربوط است که در قبال تهاتر تولیدهای دامی و کود از پسماندهای زراعی و پس‌چرای غلات استفاده می‌کردند و این نوع سازگاری و تلفیق در حقیقت در مقیاس کلی مطرح بوده است. تلفیق در سطح مزرعه‌ نیز با ترکیب دامداری با کشت علوفه، استفاده از پسماندهای محصول‌های زراعی و باغی و چرا در سطح مراتع توسط دامداران روستایی صورت می‌گرفته است. پسماندهای گیاهان زراعی، جالیزی و باغی یکی از این منابع غذایی در کشاورزی تلفیقی است. آن‌چه تا کنون رایج بوده است مصرف این پسماندها برای تعلیف دام‌هاست اما امروزه از یک سو موضوع کمبود شدید مواد آلی خاک‌های ایران، گسترش روش‌های مبتنی بر اصول کشاورزی پایدار مانند کشاورزی حفاظتی، تولید کاغذ و سوخت‌های زیستی، رقابتی برای این مواد مطرح کرده است و از سوی دیگر نسل قدیمی دامداران و کشاورزان که متکی به این سیستم‌ها بوده‌‌اند در حال حذف شدن از این عرصه‌ها بوده و نسل جدید نیز میل چندانی به ورود به چرخه دامداری و کشاورزی ندارد. بنابراین باید زمینه‌ها و انگیزه‌های قوی برای جذابیت این حرفه‌ فراهم شود. چون کشاورزی در ایران خرده‌مالکی است لازم است هر گونه برنامه‌ریزی که قرار است انجام شود با توجه به این واقعیت خرده‌‌مالکی باشد و هر نوع تلفیق دام و کشاورزی نیز در قالب فناوری‌های نوین برای کشاورزی خرده‌‌پا و با توجه به توان اقلیمی هر منطقه صورت گیرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Crop and Animal Ecosystems in Iran: Conflict or Symbiosis

نویسندگان [English]

  • A. Koocheki 1
  • A. Koocheki 2
1 Fellow member of I.R. Academy of Science and Professors of Ferdowsi University of Mashhad
2 Fellow member of I.R. Academy of Science and Professor of Shiraz University
چکیده [English]

Integration of animal in crop production systems has a long history in the course of agricultural evolution. In this context, domestication of sheep and goat in Iran coincided with the beginning of rain fed cropping in dry areas in the Near East, hence animal husbandry and crop production were evolved simultaneously in the dry areas in an integrative manner. Inevitably, conflict of interest was raised due to forage shortage for the herders and cultivation land for the farmers. On the other hand, this conflict never stopped the cooperation between them based on mutual interests rooted in integration of animal and crop which is termed integrative agriculture. Crop residue which is the main component of integration was left to the nomad herders in exchange of animal products and manure on a national scale. On farm scale, different combination of activities such as rearing animal with forage production, utilization of crop and orchard residue and grazing the animal in rangeland was practiced and still is continued. Diverse crop residue is still used in the country due to high biodiversity of crops with a large amount produced annually, almost all of which is fed to animals. However, with the needs for the amendment of low organic content of the soils, expansion of conservation agriculture, paper industry and biofuel needs, there will be competition for crop residues in the future. Old generation of farmers associated with this system are retiring and the new generation is not much eager to work on the land and/or with animal. On this base, proper technology should be provided to these young people in order to encourage them to remain in the rural areas. Meanwhile, a new look into the integration process in small holding farming system is needed based on the emergence of new technologies.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Agropastoral
  • Crop residue
  • Integrative agriculture
  • Nomadism

مراجع

1- بی‌‌نام. 1395. آمارنامه کشاورزی وزارت جهاد کشاورزی.
2- بی‌‌نام. 1379. گزارش تلفیقی طرح تعادل دام و مرتع. وزارت جهاد کشاورزی. ستاد اجرایی طرح تعادل دام و مرتع.
3. Child, R.D., H.F. Heady, W.C. Hickey, R.A. Peterson and R.D. Pieper. 1984. Arid and semi-arid lands. Suitable use and management in development in developing countries. AID/NPS Natural Resources Expanded Information Base Project, Division of International Affairs, National Park Service, Washington D.C. 20240.
4. Di Paola, A., M. Cristina Rulli and M. Santini. 2017. Human food vs. animal feed debate. A thorough analysis of environmental footprints. Land Use Policy 67:652-659.
5. Garrett, R.D., M.T. Niles, J.D.B. Gil, A. Gaudin, R. Chaplin-Kramer, A. Assmann, T.S. Assmann, K. Brewer, P.C. de Faccio Carvalho, O. Cortner, R. Dynes, K. Garbach, E. Kebreab, N. Mueller, C. Peterson, J.C. Reis, V. Snow and J. Valentim. 2017. Social and ecological analysis of commercial integrated crop livestock systems: Current knowledge and remaining uncertainty. Agric. Sys. 155:136-146.
6. Gilert, A.S. 1983. On the origins of specialized nomadic pastoralism in western Iran. World Archeology          15(1):105-119.
7. Holechek, J.L., R.D. Pieper and C.H. Herbel. 1989. Methods of improving livestock distribution. In: Range management: Principles and practices. Prentice-Hall, Inc., Englewood Cliffs, N.J. 456 page.
8. Herrero, M., P.K. Thornton, A.M. Notenbaert, S. Wood, S. Msangi, H.A. Freeman, D. Bossio, J. Dixon, M. Peters, J. van de Steeg, J. Lynam, P. Parthasarathy Rao, S. Macmillan, B. Gerard, J. McDermott, C. Seré and M. Rosegrant. 2010. Smart investments in sustainable food production: revisiting mixed crop-livestock systems. Science 327(5967):822-825.
9. Hiloidhari, M., D. Das and D.C. Baruah. 2014. Bioenergy potential from crop residue biomass in India. Renew. Sustain. Ener. Rev. 32:504-512.
10. Koocheki, A. 2010. The Middle East: Adapting food production to local biophysical realities. In: Gliessman, S.R., and M. Rosemeger. The Conversion to Sustainable Agriculture, Principles and Practices 303-317. CRC Press. Boca Raton, Florida, USA.
11. Koocheki, A. and S. Gliessman. 2005. Pastoral nomadism, a sustainable system for grazing land management in arid areas. J. Sustain. Agr. 25:113-131.
12. Koocheki, A., M. Nassiri-Mahallati, S. Gliessman and A. Zarea. 2008. Agrobiodiversity of Field Crops: A Case Study for Iran. J. Sustain. Agr. 32:95-122.
13. Kossila, V.L. 1985. Global review of the potential use of crop residues as animal feed. Proceeding of FAO/ILCA on better utilization of crop residue and by-products in animal feeding: State of knowledge. FAO, Rome, pp. 1-13.
14. Lal, R. 1995. The role of residue management in sustainable agricultural systems. J. Sustain. Agr.  5(4):51-78.
15. Lowdermik, W.C. 1953. Conquest of land through seven hundred years. Agricultural information Bull. No. 99. Soil Conservation Services, United States Department of Agriculture, Washington, D.C. USA. 28 page.
16. Martin, G., M. Moraino, Y. Ryschawy, M.A. Morgan, M. Asai, J.P. Sartjpm, M. Dura and O. Theron. 2016. Crop-livestock integration beyond the farm levels. A review. Agron. Sustain. Develop. 36:53-62.
17. Niles, M.T., R.D. Garrett and D. Walsh. 2018. Ecological and economic benefits of integrating sheep into viticulture production. Agron. Sustain. Dev. 38:1-10.
18. Smith, D.B. 1993. Feed resources for intensive smallholder systems in the tropics: the role of crop residue: proceeding of XVII International grassland congress. New Zealand grassland association. London, New Zealand, pp. 1969-1979.
19. Xiaoyu, W., L. Yang, Y. Steinberger and G. Hui Xie. 2013. Field crop residue estimate and availability for biofuel production in China. Renew. Sustain. Energ. Rev. 27:864-875.
20. World Resources Institute. 1986. World Resources 1986. Basic Books Inc. New York. 348 page.
مجله پژوهش های راهبردی در علوم کشاورزی و منابع طبیعی
دوره 4، شماره 1
خرداد 1398
صفحه 25-40

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار