تنوع گونه‌ای جامعه درختان مهم جنگلی بخش پاتم جنگل خیرود.

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد دانشگاه تهران و عضو مدعو فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران

2 استاد دانشگاه تهران

3 دانشکده جغرافیا دانشگاه تهران

چکیده

تنوع گونه­ ای اهمیت بسیارزیادی در عملکرد و دخالت انسانی در محیط زیست­ طبیعی دارد. بررسی و مقایسه تنوع گونه­ ای در جامعه ­درختان مهم جنگلی، مدیریت بهینه این بوم نظام­ های ارزشمند را امکان­ پذیر می­کند. هدف از این پژوهش مقایسه تنوع گونه ­ای در چهار جامعه مهم جنگل­ های خزری است. به این منظور، چهار جامعه مورد نظر (راشستان، راش-ممرزستان، بلوط-ممرزستان، انجیلی-ممرزستان) در بخش پاتم جنگل خیرود آماربرداری صددرصد شد و با استفاده از داده­ های جمع ­آوری شده، تنوع گونه ­ای آن ­ها در سه طبقه درخت، درختچه و نهال بررسی و مقایسه شد. تنوع گونه ­ای بین سه طبقه گفته ­شده در هر جامعه و بین چهار جامعه انتخاب شده به صورت جداگانه بررسی شد. نتایج نشان­ داد که در بررسی تنوع گونه ­ای منطقه مورد بررسی، بین سه شاخص مورد استفاده (سیمپسون، شانون- وینر و بریلوین) اختلاف معنی­ دار وجود نداشت. همچنین، مقدار شاخص شانون- وینر به ترتیب از جامعه بلوط- ممرزستان به انجیلی- ممرزستان، راش- ممرزستان و راشستان کاهش یافت. در مورد گونه­ های درختچه­ ای، بین چهار جامعه مورد بررسی اختلاف معنی­ داری مشاهده نشد و از نظر آماری، تنوع گونه ­ای در آن­ ها یکسان بود. همچنین، تنوع گونه ­ای درختچه ­ها در منطقه مورد بررسی مستقل از تنوع گونه­ ای درختان و نهال­ ها است. بررسی شاخص شانون- وینر نشان­داد که جامعه­ های مورد بررسی از نظرتنوع گونه ­ای با یکدیگر متفاوت هستند که این موضوع در تدوین راهکارهای مدیریتی باید در نظر گرفته شود. در پایان لازم است یادآوری شود که در مدیریت پایدار جنگل باید به دنبال حفظ تنوع گونه ­ای گیاهی و جلوگیری از کاهش آن بود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Species Diversity of Important Forest Communities in Patum District, Kheyrud Forest

نویسندگان [English]

  • Jahangir Feghhi 1
  • M. Zobeiri 2
  • Mohammad Reza Marvi Mohadjer 2
  • Yousef Erfanifard 3
1 Dept. of Forestry, Faculty of Natural Resources, University of Tehran
2 Prof. of, University of Tehran
3 Faculty of Geography University of Tehran
چکیده [English]

Biodiversity is important in human performance and interference in natural environments. Investigation on biodiversity in main forest communities makes the improved management of these valuable ecosystems possible. The aim of this research was the comparison of biodiversity in four major forest communities in Hyrcanian forests.  The four forest communities (i.e., Fagetum, Fageto-Carpinetum, Querco-Carpinetum, Parrotio-Carpinetum) were surveyed by full-callipering method in Patum District of Kheirood forest. Applying the collected data, the biodiversity of them were studied in three levels of trees, shrubs and seedlings. Biodiversity was studied among the mentioned three levels in each association and among the communities separately. The results showed that there was no significant difference among the applied indices (Simpson, Shannon-Wiener and Brillouin) in the study area. Also Shannon-Wiener index decreased in order from Querco-Carpinetum to Parrotio-Carpinetum, Fageto-Carpinetum and Fagetum. There was no significant difference among the associations in the biodiversity of shrubs. The diversity of shrub species in the study area is also independent of the diversity of tree species and seedlings. The study of Shannon-Wiener index showed that the studied communities are different from each other in terms of species diversity, which should be considered in the development of management strategies. Finally, it should be noted that in sustainable forest management should be sought to preserve the diversity of plant species and prevent its decline.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Fageto-Carpinetum
  • Fagetum
  • Querco-Carpinetum
  • Shannon-Wiener
  • Wilcoxon test

مراجع

  1. 1- اسحق نیموری، ج.، ق. زاهدی امیری، م.ر. مروی مهاجر، م. اسدی و ا. متاجی. 1385. ارزیابی و مقایسه تنوع گونه‌ای در جوامع گیاهی  Querco-Carpinetum betulii و Fagetum orientalis ، Carpino-Fagetum orientalis (مطالعه موردی: بخش­های نمخانه و گرازبن جنگل آموزشی و پژوهشی خیرودکنار، نوشهر). جنگل و صنوبر ایران 337-326: (4)14.

    2- اسدی، م. 1364. مطالعه جامعه­های گیاهی سری پاتم. پایان نامه ارشد. دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران. تهران، ایران 97 صفحه.

    3- اسماعیل زاده، ا. و س.م. حسینی. 1386. رابطه بین گروه­های اکولوژیک گیاهی با شاخص­های تنوع زیستی گیاهی در ذخیره­گاه سرخدار افراتخته. محیط شناسی 30-21:(43)33.

    4- امیری، م.، د. درگاهی، ه. حبشی، د. آزادفر و ن. سلیمانی. 1387. مقایسه تراکم زادآوری و تنوع گونه­ای در توده­های طبیعی و مدیریت شده جنگل بلوط لوه. مجله علوم کشاورزی و منابع طبیعی  53-44:(6)15.

    5- بی­همتا، م.ر. و م.ع. زارع چاهوکی. 1394. اصول آمار در علوم منابع طبیعی. انتشارات دانشگاه تهران. تهران. 322 صفحه.

    6- دانشور، ا.، ر. رحمانی و ه. حبشی. 1386. بررسی تنوع ساختاری در راشستان آمیخته (مطالعه موردی جنگل شصت کلاته، گرگان). مجله علوم کشاورزی و منابع طبیعی 30-21:(4)14.

    7- زبیری، م. 1386. زیست­سنجی (بیومتری) جنگل. چاپ دوم. انتشارات دانشگاه تهران. تهران. ایران 405 صفحه.

    8- شعبانی، س.، م. اکبری نیا، س.غ. جلالی و ع. علی عرب. 1388. تأثیر اندازۀ عرصه­های باز جنگلی بر تنوع زیستی گونه‌های گیاهی در منطقۀ جنگلی لالیس- نوشهر. مجله جنگل ایران 135-125:(2)1.

    9- عباسی، س.، س.م. حسینی، ب. پیله­ور و ح. زارع. 1388.  اثر حفاظت بر تنوع زیستی گونه­های چوبی در منطقۀ اشترانکوه لرستان. مجله جنگل ایران 10-1:(1)1.

    10- فلاح چای، م. 1380. اثر اکولوژیکی ارتفاع بر تنوع زیستی درختان در جنگل­های سیاهکل. رساله دکتری. دانشگاه آزاد اسلامی. تهران. ایران. 158 صفحه.

    11- قاسمی آقباش ف. و ا. فتایی. 1385. بررسی نقش مدیریت در تنوع زیستی گونه­های چوبی در منطقه جنگلی فندقلوی اردبیل. پژوهش و سازندگی در منابع طبیعی 18-11:(2)19.

    12- قمی اویلی، ع.، س.م. حسینی، ا. متاجی و س.غ. جلالی. 1386 (الف). تنوع زیستی گونه­های چوبی بر روی خاکهای مختلف در دو جامعه گیاهی. زیست شناسی ایران  200-206:(2)20.  

    13- قمی اویلی، ع.، س.م. حسینی، ا. متاجی و س.غ. جلالی. 1386 (ب). بررسی تنوع زیستی گونه­های چوبی و زادآوری در دو جامعه گیاهی مدیریت شده درمنطقه خیرودکنار نوشهر. محیط شناسی 106-101:(43)33.

    14- مروی مهاجر، م.ر. 1398. جنگلشناسی و پرورش جنگل. چاپ پنجم. انتشارات دانشگاه تهران. تهران. ایران. 418 صفحه.

    15- معماریان، ف.، طبری، م.، حسینی، س. م. و بانج شفیعی، ع. 1386. مقایسه تنوع زیستی توده آمیخته سوزنی‌برگ با توده آمیخته پهن برگ در منطقه کلاردشت. محیط شناسی 108-103: (42)33.

    16- نوری، ز.، فقهی، ج.، زاهدی امیری، ق.، زبیری، م. و رحمانی، ر. 1389. ارزیابی تنوع گونه­های درختی و درختچه­ای و اثر آن در مدیریت پایداری جنگل (بررسی موردی: بخش پاتم جنگل خیرود). فصلنامه جنگل و فرآورده­های چوب 201-203:(2)61.

    1. Bertomeu, M. and C. Romero. Managing forest biodiversity: a zero-one goal programming approach, J. Agr. Sys., 68:197-213.
    2. Boutin, S., D.L. Haughland, J. Schieck, J. Herbers and E. Bayne, 2009. A new approach to forest biodiversity monitoring in Canada. J. Forest Ecol. Manag., 258:168-175.
    3. Czajkowski, M., M. Buszko-Briggs and N. Hanley, 2009. Valuing changes in forest biodiversity, J. Ecol. Econ., 68:2910-2917.
    4. Eyre, T.J., D.W. Butler, A.L. Kelly and J. Wang, 2010. Effects of forest management on structural features important for biodiversity in mixed-age hardwood forests in Australia's subtropics, J. Forest Ecol. Manag., 259:534-546.
    5. Hamilton, A.J., 2005. Species diversity or biodiversity? J. Environ. Manag., 75:89-92.
    6. Heino, J., J. Ilmonen, J. Kotanen, H. Mykra, L. Paasivirta, J. Soininen and R. Virtanen, 2009. Surveying biodiversity in protected and managed areas: Algae, macrophytes, and macroinvertebrates in boreal forest streams, J. Ecol. Indicat., 9:1179-1187.
    7. Jayaraman, K., 2000. A Statistical Manual for Forestry Research. Food and Agriculture Organization (FAO), United Nations (UN), 242 p.
    8. Klenner, W., A. Arsenault, E.G. Brockerhoff and A. Vyse, 2009. Biodiversity in forest ecosystems and landscapes: A conference to discuss future directions in biodiversity management for sustainable forestry, J. Forest Ecol. Manag., 258:1-4.
    9. Magurran, A.E., 2004. Measuring Biological Diversity. Blackwell Science Ltd, New York, 256 p.
    10. Nijkamp, P., G. Vindigni and P.A.L.D. Nunes, 2008. Economic valuation of biodiversity: A comparative study, J. Ecol. Econ., 67:217-231.
    11. Torras, O. and S. Saura, 2008. Effects of silvicultural treatments on forest biodiversity indicators in the Mediterranean, J. Forest Ecol. Manag., 255:3322-3330.
مجله پژوهش های راهبردی در علوم کشاورزی و منابع طبیعی
دوره 7، شماره 2
آبان 1401
صفحه 113-124

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار