مروری بر توسعه پایدار بخش کشاورزی ایران و جهان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو مدعو فرهنگستان علوم و دانشگاه تهران

2 استادیار دانشگاه تهران

چکیده

بخش کشاورزی به دلیل تأثیرگذاری تعیین اولویت‌‌های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی نقشی فراتر از امنیت غذایی کشور دارد. به‌‌ طورکلی، 3/34‌% زمین و ‌‌70% آب مصرفی جهان به بخش کشاورزی اختصاص دارد. به ترتیب نزدیک به 3/37‌% و 18% از شاغلان ایران و جهان در بخش کشاورزی کار می‌‌کنند. تا سال 2050، مقدار تقاضا برای غذا در حدود‌‌70‌% افزایش خواهد یافت که نیازمند افزایش تولید محصول‌‌های کشاورزی است. این امر موجب بهره‌‌برداری بی‌‌رویه از منابع موجود، آلوده‌‌سازی منابع خاک و آب‌‌ و بهره‌‌گیری بیش از اندازه از سم و کود شیمیایی و در نتیجه تشدید ناپایداری خواهد شد. از این‌‌رو، ضرورت توجه به توسعه پایدار کشاورزی، به ‌‌عنوان مهم‌‌ترین ابزار برای پایداری منابع طبیعی احساس می‌‌شود. توسعه پایدار‌ کـشاورزی، بـاید از نظر بوم‌‌شناسی مناسب، از نظر اقتصادی توجیه‌پذیر و از نظر اجتماعی مطلوب باشد. در تمام برنامه‌‌های پنج ساله توسعه کشور پس از انقلاب، به بخش کشاورزی توجه شده است، اما توجه به توسعه پایدار کشاورزی به ‌‌طور عمده از برنامه‌‌ چهارم و به‌‌ ویژه در برنامه پنجم و ششم توسعه بوده است. با این حال، مقایسه شاخص‌‌های توسعه پایدار در کشور با برخی از کشورهای منتخب همسایه نشان می‌دهد که ایران نتوانسته‌‌ است جایگاه واقعی خود را در این زمینه به‌‌‌‌ دست آورد و لازم است تا با در پیش‌‌گرفتن الگوی رشد مناسب، برای توسعه پایدار بخش کشاورزی گام بردارد. مهم‌‌ترین الگوهای توسعه کشاورزی عبارت است از الگوی بهره‌‌برداری و حفاظت از منابع، شناخت محل و موقعیت، نشر، به ‌‌کارگیری نهاده‌‌های پربازده و نوآوری انگیزشی. در واقع به ‌‌کارگیری ترکیبی از این الگوها برای نیل به توسعه پایدار کشاورزی در ایران لازم است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An Overview of Sustainable Agriculture Development in Iran and in the World

نویسندگان [English]

  • K. Vahdati 1
  • S. Sarikhani 2
1 Invited Scholars of I.R. Academy of Sciences and Professor of Tehran University
2 Assistant Professor, University of Tehran
چکیده [English]

The agriculture sector  plays a role beyond the food security and has a significant effect on political, social and economic situation of a country. In general, 34.3% of the world’s land, 70% of water use and 37.3% of the world’s jobholders belong to the agricultural sector. The agricultural sector in Iran employs 18% of the total jobholders. Food demand requires a substantial increase of global food production of 70% by 2050 which may cause unsustainability through excessive utilization of resources, contamination of soil and water, and the excessive use of pesticides and chemical fertilizers. Therefore, it is necessary to pay attention to sustainable agriculture development to maintain the natural resources. Sustainable agriculture development should be ecologically appropriate, economically justifiable and socially desirable. Whilethe Five-year Plans after the Islamic Revolution have focused on the agricultural development without emphasis onsustainable development, the focus of the country's fifth and sixth development plans has largely been on sustainable agricultural development . Study of indices of sustainable agriculture development in Iran in comparison to some neighbor countries indicated that Iran has not achieved its true status and is necessary to develop agriculture sustainably by adopting the appropriate developmental models. The most important agricultural development models in the world include frontier model, conservation model, urban-industrial impact model, diffusion model, highpay-off input model and induced innovation model. It seems that a combination of these models is necessary for sustainable agricultural development in Iran.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Agricultural development models
  • Employment
  • Environment
  • Horticulture
  • Sustainable economics

مراجع

1- آقایی، س.د. 1382. راهبردهای توسعه پایدار در سازمان ملل متحد. مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی  25-11:(59)513.
2- افراخته، ح.، م. حجی‌پور، م. گرزین و نجاتی، ب. 1392. جایگاه توسعه پایدار کشاورزی در برنامه‌های توسعه ایران (مورد: برنامه‌های پنج ساله پس از انقلاب). فصلنامه سیاست‌‌ها و راهبردهای کلان 62-1:43.  
3- امیدپور، ف.، ع.ر. رحمانی فضلی و ف. عزیزپور. 1398. تحلیل عوامل مؤثر بر کاهش بهره‌وری فعالیت کشاورزی مناطق روستایی (موردمطالعه: بخش کاکاوند شهرستان دلفان). پژوهش‌‌های دانش زمین 93-78:(10)37.
4- ایروانی، ه. و ع. دربان استانه. 1384. رهنمود هایی در زمینه تحلیل های اجتماعی برای برنامه ریزی توسعه نواحی روستایی، کرج. نشر آموزش کشاورزی: 272 صفحه.
5- بی‌‌نام. 1395. حساب‌‌های ملی ایران 1394-1383. بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران: 88 صفحه.
6- بی‌‌نام. 1397. آمارنامه تجارت خارجی جمهوری اسلامی ایران. دفتر فناوری اطلاعات و ارتباطات گمرک جمهوری اسلامی ایران.  برگرفته از  https://www.irica.gov.ir/.
7- پورزند، ف. و م. بخشوده. 1391. ارزیابی پایداری کشاورزی استان فارس با استفاده از رهیافت برنامه ریزی توافقی. مجله تحقیقات اقتصاد کشاورزی 26-1:(4)13.
8- پیشرو، ح.ا. و پ. عزیزی. 1388. توسعه کشاورزی پایدار از طریق پایدارسازی درآمدهای کشاورزی. نگرش نو در جغرافیای انسانی 20-1:(1)4.
9- سید مشهدی، پ.، ف. قلمباز و ع.ا. اسفندیاری. 1390. اهمیت صنعت نفت در ایجاد تولید و اشتغال در اقتصاد ایران و تاثیر آن بر سایر فعالیت‌های اقتصادی. فصلنامه پژوهش‌‌های رشد و توسعه اقتصادی 133-113:(1)2.
10- شاکری، ع. 1383. جایگاه بخش کشاورزی در فرایند توسعه اقتصادی کشور. اقتصاد کشاورزی و توسعه 136-105:(48)12.
11- شعبانعلی فمی، ح.، ج. قاسمی و م. محمدزاده نصر ابادی. 1388. نظام های کشاورزی پایدار (مروری بر رویکردهای غالب). انتشارات موسسه فرهنگی منادی تربیت: 318 صفحه.
12- قنبری، ی. و ح. برقی. 1387. چالش‌‌های اساسی در توسعه پایدار کشاورزی در ایران، راهبرد یاس 234-219:(1)16.
13- کاظمی، س.ح. و م. پالوج. 1390. ارزیابی راهبردهای بخش کشاورزی در پهار برنامه پنج ساله‌‌ی توسعه. تحقیقات اقتصاد کشاورزی 65-39:(4)3.
14- کامکار، ب. و ع.م. مهدوی دامغانی. 1391 مبانی کشاورزی پایدار. انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد 320 صفحه.
15- کلانتری، خ.، ع. اسدی و ش. چوبچیان. 1388. تدوین و اعتبارسنجی شاخص های توسعه پایدار مناطق روستایی. مطالعات و پژوهش‌‌های شهری و منطقه‌‌ای 86-69:(1)2.
16- کوچکی، ع.، م. نصیری محلاتی، ر.ا. مرادی و ح. منصوری. 1392. پهنه بندی وضعیت توسعه کشاورزی پایدار در ایران و ارائه راهبردهای پایداری. دانش کشاورزی و تولید پایدار 197-179:(4)237.
17- مطیعی لنگرودی، س.ح. و ا. شمسایی. 1386. توسعه روستایی مبتنی بر تداوم و پایداری کشاورزی: مطالعه موردی بخش سجاسرود زنجان. فصلنامه تحقیقات جغرافیایی 104-86:85. 
18- مومنی، ف.، س. دشتبانی، ع.ا. بانوئی. 1396. اهمیت بخش کشاورزی در حفظ تعادل اقتصادی - اجتماعی ساختار شهری و روستایی ایران. فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی 46-17:(4)6.
19- وحدتی، ک. 1397. مطالعه تطبیقی شاخص‌های ممیزی علوم کشاورزی ایران و جهان. انتشارات جهاد دانشگاهی (واحد تهران) 490 صفحه.
20- هادیزاده بزاز، م.، خ. بوذرجهرمی، ح. شایان و م. نوغانی دخت بهمنی. 1394. ارزیابی عملکرد تعاونی‌‌های روستایی با رویکرد توسعه کشاورزی پایدار (مطالعه موردی: نیشابور). مجله پژوهش و برنامه‌‌ریزی روستایی 125-111:(2)4.
21. Ahmed, M. and C.O. Stockle. 2017. Quantification of Climate Variability, Adaptation and Mitigation for Agricultural Sustainability. Washington State University, Pullman, USA. Springer International Publishing, Switzerland. 437 p.
22. Alonge, A.J. and R.A. Martin. 1995. Assessment of the adoption of sustainable agriculture practices: Implications for agricultural education. J. Agr. Edu. 3(3):34-42.
23. Dubois, O. 2011. The state of the world's land and water resources for food and agriculture: managing systems at risk. Earthscan Press, Londan, United Kingdom: 285 p.
24. FAO. 2017. FAOSTAT production crops.  Retrieved from:http://faostat.fao.org/site/567/default.aspx#ancor.
25. Graham, B. 1998. Sustainable agriculture and rural development. IICA Quarterly Newslet. J. 4(1):8-9.
26. Haverkort, A.J. 2007. Saroja Raman, Agricultural sustainability: Principles, processes and prospects. Euphytica 156:267-268.
27. INC. 2018. Nuts and dried fruits, Statistical Yearbook. International Nut and Dried Fruits Press. Reus, Spain. 76 p.
28. Jianhua, G and L. Hui. 2000. Sustainable development for agricultural region in China: case studies. For. Ecol. Manag. 128:27-38.
29. Jodoin, S. 2010. Crimes against future generations: implementing intergenerational justice through international criminal law. Intergener. Just. Rev. 1:1-17.
30. Kalantar, K., H. Shabanali Fami, A. Asadi, I. Qasemi and S. Chubchian. 2008. Major challenges of Iranian rural communities for achieving sustainable development. Amer. J. Agr. Biol. Sci. 3(4): 724-738.
31. Mesgaran, M.B., K. Madani, H. Hashemi and P. Azadi. 2017. Iran’s land suitability for agriculture. Sci. Rep. 7(1): 7670.
32. Nátr, L. and Raman, S. 2007. Agricultural sustainability. principles, processes, and prospects. Biol. Plant. 51: 513.
33. Pollalis, S.N. 2016. Planning sustainable cities: an infrastructure-based approach. Routledge Press, London, United Kingdom. 366 p.
34. Szirmai, A. 2005. The dynamics of socio-economic development: an introduction. Cambrigde University Press. Cambrigde, United Kigdom. 711 p.
35. Ulčák, Z. and J. Pall. 2003. Indicators of agricultural sustainability-the moral of a story. In: K. Helming and H. Wiggering (Eds.) Sustainable Development of Multifunctional Landscapes. Springer, Berlin, Heidelberg, Germany, p. 67-78.
36. Vahdati, K., N. Lotfi, B. Kholdebarin, D. Hassani, R. Amiri, M.R. Mozaffari and C. Leslie. 2009. Screening for drought-tolerant genotypes of Persian walnuts (Juglans regia L.) during seed germination. HortScience 44(7):1815-1819.
مجله پژوهش های راهبردی در علوم کشاورزی و منابع طبیعی
دوره 5، شماره 1
خرداد 1399
صفحه 19-32

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار