مجله پژوهش های راهبردی در علوم کشاورزی و منابع طبیعی

آینده‌پژوهی مؤسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی در افق 1404

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیئت علمی مؤسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج.

2 دانش‌آموخته دکتری آینده‌پژوهی، دانشگاه تهران

3 کارشناس آموزش سازمان تعاون روستایی استان فارس

چکیده

توسعه پایدار کشاورزی و تأمین امنیت غذایی کشور ضمن حفظ سلامت و کیفیت محصول‌های کشاورزی در گرو توسعه کشاورزی دانش‌بنیان است. به ‌منظور پیشبرد کشاورزی دانش‌بنیان، پایش تحول‌‌های ملی و جهانی پیش‌رو و هماهنگ کردن فعالیت‌ها با تغییرهای پرشتاب علم و فناوری راهگشاست. با توجه به نقش مؤسسه‌‌های پژوهشی داخل کشور برای پژوهش کشاورزی دانش‌بنیان، ضروری است این مؤسسه‌‌ها با پایش تحول‌‌های علمی و فناورانه جهانی پیش‌رو، سمت و سوی پژوهش‌های مورد نیاز آینده کشور را تعیین کنند. بنابراین در این پژوهش، به بررسی آینده‌ بدیل مؤسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی به عنوان یک مؤسسه پژوهشی دانش‌بنیان فعال در حوزه فناوری کشاورزی پرداخته شده است. روش به‌‌ کارگرفته ‌‌شده در این پژوهش، روش توصیفی- واکاوی و پیمایشی است. جامعه آماری شامل پژوهشگران خبره مؤسسه در ستاد و مرکزهای استان، مدیران متخصص و کارشناسان خبره در حوزه فنی و مهندسی کشاورزی وزارت جهاد کشاورزی هستند. برای گردآوری اطلاعات از روش مطالعه کتابخانه‌ای، پرسشنامه، نشست‌‌های هم‌اندیشی و پانل خبرگان استفاده شد. پرسشنامه‌ها به روش دلفی و در سه مرحله، براساس بررسی پیشینه پژوهش و نظرسنجی از خبرگان، طراحی و روایی و پایایی آن‌ها سنجیده شد. در این پژوهش، برای طراحی سناریوها از روش GBN استفاده شد. در ابتدا، روندهای حاکم بر فعالیت‌های پژوهشی مؤسسه از بدو تأسیس، شناسایی و واکاوی شدند. پس از آن نیروهای پیشران تأثیرگذار بر آینده مؤسسه و به‌‌دنبال آن عدم‌قطعیت‌های کلیدی شناسایی شدند. پس از تشکیل ماتریس سناریو، سه سناریوی آینده مرسوم، آینده دوران سختی و سناریوی آینده مطلوب خلق شدند.    

کلیدواژه‌ها

1- باباغیبی ازغندی، ع. 1389. آینده‌پژوهی، رهیافتی نو در مدیریت جامع حمل و نقل شهری. فصلنامه پژوهشی مطالعات مدیریت ترافیک 100-77:(16)5.  
2- بختیاری، ح. و م. رستمی. 1391. تأثیر آینده‌پژوهی بر برنامه‌ریزی راهبردی در سازمان‌های امنیتی. فصلنامه امنیت‌پژوهی 109-89:(37)11.  
3- بختیاری‌مقدم، ح. و ج. پسندیده. 1394. آینده‌پژوهی در سازمان‌های هزاره نوین (کتاب). نشر دانشکده علوم و فنون فارابی. تهران. 102 صفحه.
4- حبیبی، ل. و م. جعفری مهرآبادی. 1389. آینده‌پژوهی و آینده کلان‌شهرها با تأکید بر کلان‌شهر تهران. فصلنامه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری. چشم‌انداز زاگرس110-97:(6)2.  
5- حسینی ، ح. و س. باقری چوکامی. 1391. آینده‌پژوهی و پیش‌بینی در جنگ نرم. فصلنامه آفاق امنیت 47-23:(16)5.  
6- خزایی، س.، م. وکیل‌زاده و ع. راه‌نشین. 1393. برنامه‌ریزی بر پایه سناریو. ترجمه. انتشارات علم آفرین. چاپ اول. ص 18-15و 160-152.
7- چهارسوقی، س.ک.، م. رحتمی، م. معمارپور و ع. رجب‌زاده. 1391. آینده‌پژوهی در حوزه انرژی و ارزیابی راهبردهای مدیریت انرژی کشور با استفاده از برنامه‌ریزی سناریو. بهبود مدیریت 33-5:(4)6.  
8- رالستون، بیل و ایان ویلسون. 2006. راهنمای برنامه‌ریزی سناریویی. راهبردسازی در دوران عدم‌قطعیت. ترجمه. مسعود منزوی. تهران، مرکز آینده‌پژوهی علوم و فناوری دفاعی. 306 صفحه.
9- زاهدی، ش. و ن. خانلو، 1390. آینده‌پژوهی پاسخگویی سازمان‌های غیردولتی حوزة سلامت و بهداشت ایران 1404. فصلنامه علوم مدیریت ایران 76-47:(21)6.  
10- عابدی جعفری، ح.، د. سلمانی و م. رادمند. 1389. بررسی نیازهای منابع انسانی برنامه پنجم توسعه؛ رویکردی آینده‌پژوهی. فصلنامه راهبرد 364-345:(56)19.  
11- عظیمی، ع.ا.، م.ر. بخشی، آ. بختیاری و م.ر. حدایق. 1387. درآمدی بر آینده‌پژوهی در بخش کشاورزی ایران با استفاده از تجارب کشورهای منتخب. گروه پژوهشی توسعه. مؤسسه پژوهش‌های برنامه‌ریزی و اقتصاد کشاورزی. 154 صفحه.
12- ناظمی، ا.، م. آزمندیان و اشرافی، م. 1395. سلسله گزارش‌های معرفی برنامه آینده‌نگاری کشورها: آینده‌نگاری انگلستان. دبیرخانه آینده‌نگاری ملی. تهران. صفحه های 21 تا 30.
13. Anonymous. 2000. Foresight agriculture report. Department of Science and Technology (South Africa), 21-37.
14. Abu-zanat, M. and I. Hamdan. 2012. The futures of agriculture. Global Forum on Agricultural Research (GFAR). 6(1-12).
15. FAO, 2006. World Agriculture: Towards 2030/2050. Food and Agriculture Organization of the United Nations, Rome, 78 p.
16. Marsh, B. 1998. Using Scenarios to Identify, Analyze, and Manage Uncertainty. In: Fahey, L. Randall, R. Learning from the Future, John Wiley & Sons, New York, pp. 39–53.
17. Varum, C.A. and C. Melo. 2010. “Directions in Scenario Planning Literature – A Review of the Past Decades”, Futures, No. 42, pp. 355-369.
18. Vert, J. and F. Portet.  2010. Prospective analysis agriculture energy 2030. Center for studies and strategic foresight. Ministry of Agriculture, Food, Fisheries, Rural affairs and Spatial Planning. France, p:1-4.
مجله پژوهش های راهبردی در علوم کشاورزی و منابع طبیعی
دوره 5، شماره 1
بهار و تابستان 1399
صفحه 1-18