مجله پژوهش های راهبردی در علوم کشاورزی و منابع طبیعی

کاهش تبخیر از مخزن‌‌ آب سد‌‌ها

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

چکیده

به دلیل خشکی هوا و دمای بالا، هدرروی تبخیر از سطح  مخزن‌‌های سد‌‌های ایران بالا است. بنابراین، لازم است از میزان تبخیر از سطح مخزن‌‌ها کاسته شود، تا به میزان منابع آبی قابل استفاده کشور افزوده شود.  میزان تبخیر از سطح مخزن‌‌های سدها بین 2/4% تا 3/14% (به طور میانگین 10%) از حجم کل مخزن سد است که باید در شرایط کمبود و بحران آب و خشکسالی کاهش یابد و از آب حفظ شده در کشاورزی، صنعت و به ویژه شرب        بهره‌برداری شود. روش‌‌های مختلف، برای کاهش تبخیر در جهان به کار   برده شده است که کاربرد مواد شیمیایی به صورت پودر، شیرابه4 و کاربرد پوشش‌‌های مختلف مناسب­ترین آن ها می‌‌باشند که می‌‌توانند در ایران برای کاهش تبخیر از مخزن‌‌های سدها بررسی شوند. محلول یا پودر‌‌پاشی روی سطح آب، لایه‌‌ای یک مولکولی (تک لایه) برای کاهش تبخیر ایجاد می‌‌کند که در اثر باد و موج آب پراکنده می‌‌شوند. بنابراین به طور متناوب با دور 1 تا 2 روزه باید به کار برده شوند. مواد تجاری موجود در دنیا برای این کار عبارتند از واترسیوِر5 که از نظر محیط زیستی کاربرد آ­ن­ها مانعی ندارد. کاربرد این مواد می‌‌تواند تا 40‌‌% تبخیر را کاهش دهد. پوشش‌‌های دیگری که می توانند به کار برده شوند عبارتند از  صفحه‌‌های شناور یونولیت به رنگ سفید یا صفحه‌‌های شناور بتونی توخالی سبک که قادر است تبخیر را دست‌‌کم تا 80‌‌% کاهش دهد. تحلیل‌‌های اقتصادی نشان داده است که کاهش تبخیر و حفاظت آب با روش‌‌های یاد شده می‌‌تواند با تولید آب از روش شیرین کردن آب شور و تصفیه فاضلاب رقابت کند.

کلیدواژه‌ها

  1. افخمی، ح.، ملکی نژاد، ح.، اسماعیل زاده، ع. 1396. طراحی پوشش شناور یونورینگ با استفاده از لاستیک های فرسوده جهت کاهش تبخیر از منابع روباز آبی. مجله تحقیقات منابع آب ایران 219-214:(3)13.
  2. بحرینی-مطلق، م.، حسین پور، ف.، امیری، م.، غفوری-فرد، س.، احمدیان، ر. 1391. پتانسیل کاهش تبخیر با استفاده از الکل های چرب. مجموعه مقالات سومین همایش ملی مدیریت جامع منابع آب. 20 و 21  شهریور.
  3. بی نام. 1349. استفاده از مواد شیمیایی برای جلوگیری از تبخیر آب. سمینار آبیاری و زهکشی، کمیته ملی آبیاری و زهکشی، نشریه شماره 1، انتشارات وزارت آب و برق، آبان 1349. صفحه‌‌های 94 تا 99.
  4. پیری، م.، حسام، م.، دهقانی، ا.ا.، مفتاح-حلاقی، م. 1390. مطالعه عملی اثر روشهای فیزیکی و شیمیایی روی کاهش تبخیر از سطح آب. مجله حفاظت آب و خاک 154-141:(4)17.
  5. رنجبر، ا.، مهدویان، ا.ا.، مکنون، ر. 1390. برسی امکان استفاده از صفحات شناور بتون سبک پرلیتی برای کاهش تبخیر مخزن‌‌های سدها. مجموعه مقالات سومین کنفرانس ملی سدها و نیروگاه های آبی. تهران.
  6. مجیدی-خلیل آباد، م، علیزاده، ا، فرید-حسینی، ع.ر.، وظیفه دوست، م. 1396. تبخیر از دریاچه و مخازن سدها: توسعه الگوریتم سنجش از دوری بیلان اترژی آب و سطح مرجع. تحقیقات منابع آب ایران 169-154:(2)13.
  7. Asian Institute of Technology. 1982. Evaporation control using monomolecular films. Bangkok, Division of Water Resources Engineering.
  8. Barnes, G.T. 2007. The potential for monolayers to reduce the evapotranspiration of water from large water storages: A review. Agricultural Water Management. 95: 339-353. 
  9. Brutsart, W. 1982. Evaporation in to atmosphere: Theory, History and Application. Reidel, Dordrecht. 299 p. 
  10. Cooly, K.R. 1983. Evaporation reduction: Summary of long-term tank studies. J. Irrig. Drain. Engin. 109(1): 89-98.
  11. Craig, I., Green, A., Scobie, M., Schmidt, E. 2005. Controlling evaporation loss from water storages. NCEA Publication No. 1000580/1.
  12. Crow, F.R., Allen, J.B., Fry, W.E., Mitchel, A.L. 1969. Evaporation and its suppression by chemical films at Lake Henfer. American Society of Agricultural Engineering, Transactions, 12:‌‌889-898.
  13. Darvish, A.M., Wameedh, G.A.H., Tala, A.A. K. 2011. A theoretical attempt to increase the amount of water flowing through the Nile. Annals of the Faculty of Engineering, Hunedoara-International J. Engin. Tome IX, Fascicule 3:‌‌1584-1673.
  14. Dedrick, A.R., Hansen, T.D., Williamson, W.R. 1973. Floating sheet of foam rubbers for reducing stock tank evaporation. J. Range Manag. 26(6):‌‌404-406. 
  15. Erick, S. 2007. Controlling evaporation losses from large dams using chemical monolayers. Report, Centre for Engineering in Agriculture: University of Southern Queensland, Australia.
  16. Fitzgerald, L.M., Vines, R.G. 1963. Reduction of evaporation by monolayers: Practical aspects of the treatment of large water storages. Aust. J. Appl. Sci. 14:‌‌340-346.
  17. Ganguly, J.K., Kaul, R.N. 1969. Technical Bulletin (AGRIC), No. 22, ICAR, New Delhi. 
  18. ‌‌Hipsey, M.R., Sivapalan, M. 2003. Parameterizing the effects of a wind shelter on evaporation from small water bodies. Water Resour. Res. 39(12):‌‌1339, Doi: 10.1029/2002WR001784.    
  19. Knight, S. 2005. Reducing evaporation with chemical monolayer technology. Australian Cotton Grower. 26:32-33.
  20. Mayers, L.E., Frasier, G.W. 1970. Evaporation reduction with floating granular materials. Journal of Irrigation and Drainage Division. Proceeding of ASCE, Vol. 96, No. IR4. Proceeding Paper 7741, pp. 425-436. 
  21. Montaseri, M., Adeloye, A.J. 2004. A graphical rule for volumetric evaporation loss correction in reservoir capacity-yield-performance planning in Urmia region, Iran. Water Resour. Manag. 18:55-74.  
  22. Reiser, C.O. 1969. A system for controlling water evaporation. Indust. Engin. Chem. Prod. Res. Develop. 8:‌‌63-69.
  23. Sinha, S.K., Kumar, L., Srivastava, R., Thangamani, R., Kumar, S., Jha, Sh., Luthara, P.K., Pa, A. 2006. Evaporation Control in Reservoirs. Government of India, Central water Commission, Basin Planning and Management Organization. New Delhi. 90 p.
  24. Varma, C.V.J. 1996. Manual on Evaporation and its Reduction from Free Water. Balkema Publishers, USA. 98 p. 
  25. Watts, P.J. 2005. Scoping study - Reduction of evaporation from farm dams. Final report to the National Program for Sustainable Irrigation. NPSI. Final Report FSA1, 79 p. 
مجله پژوهش های راهبردی در علوم کشاورزی و منابع طبیعی

دوره 3، شماره 1
بهار و تابستان 1397
صفحه 13-26