مجله پژوهش های راهبردی در علوم کشاورزی و منابع طبیعی

بررسی همانندی و ناهمانندی دیدگاه‌های دست اندرکاران بخش دولتی و خصوصی نظام مرتعداری ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته‌ دکتری دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

2 استاد دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

3 دانشیار دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

4 دانشجوی دکتری دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

چکیده

            دست­اندرکاران نظام مرتعداری ایران دیدگاه­های ویژه­ای درمورد مشکل­های نظام مرتعداری دارند. یافتن نقاط ناهمانندی        دست­اندرکاران نظام مرتعداری در تصمیم­گیری و برنامه­ریزی می­تواند مؤثر باشد. به­گونه­ای که هر­گونه اقدام و سیاستگذاری که بخواهد توسط مدیران و مسئولان انجام شود، مستلزم آن است که تصویر واضح و شفافی از نقاط ناهمانندی و همانندی دست­اندرکاران در مورد دلیل­های ناکارآمدی نظام مرتعداری به صورت همه­جانبه وجود داشته باشد. در این مقاله، در ابتدا دیدگاه چهار گروه اصلی ذینفعان و دست­اندرکاران مراتع­(بهره­برداران، کارشناسان اجرا و مدیران، استادان دانشگاه و پژوهشگران، اعضای شرکت­های تعاونی و بخش خصوصی) در سطح     منطقه­ای­(استان گلستان و خراسان شمالی)، درمورد دلیل­های ناکارآمدی نظام مرتعداری ایران بررسی شده است. سپس میانگین نظرهای در دو بخش دولتی و خصوصی بررسی و ارائه شد. دلیل­های ناکارآمدی نظام مرتعداری ایران از سه معیار اقتصادی- اجتماعی، بوم­شناختی و         سیاستی- نهادی بررسی شده است. داده­های لازم از راه پرسشنامه و مصاحبه­  باز با تعداد 186 نفر از اعضای هر یک از چهار گروه بیان شده به دست آمده است. انتخاب جامعه­های پاسخگو بر اساس نمونه­گیری هدفمند بوده است. اعتبار و روایی سوال­های پرسشنامه از طریق محاسبه­ ضریب­Cronbach's α (alpha) و هیئت متخصصان ارزیابی شد. نتایج پرسشنامه­ها و مصاحبه­های انجام شده با استفاده از تحلیل تشخیصی در محیط نرم­افزار آماری STATISTICA تجزیه و تحلیل شد. بررسی دیدگاه گروه­های استفاده­کننده نشان می­دهد بخش خصوصی عمده­ اجزای مشکل­زا مراتع را کمبود آب و خشکسالی می­دانند درحالیکه بخش دولتی مسائل برون سازمانی را عمده­ترین جزء مشکل­زا می­دانند    که نشانگر این است که این دو بخش به صورت سلسله مراتبی دیدگاه­ها و نظرهای خاص خود را دارند که در برنامه­ریزی و تصمیم­­گیری­ها حائز اهمیت است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Investigating the Similarity and Dissimilarity of Public and Private Stakeholders Viewpoints in Iran's Rangeland Management System

نویسندگان [English]

  • S. Z. Mirdeilami 1
  • A. Sepehry 2
  • H. Barani 3
  • E. Moradi 4

1 Ph.D. Graduated of Gorgan University of Agricultural Sciences & Natural Resources, Gorgan

2 Professor of Gorgan University of Agricultural Sciences & Natural Resources,

3 Assocciate Professor of Gorgan University of Agricultural Sciences & Natural Resources

4 Ph.D. Student, Department of , Gorgan University of Agricultural Sciences & Natural Resources

چکیده [English]

            The Iranian rangeland stakeholders have special idea about rangeland problems. Dissimilarity of viewpoints in rangeland stakeholders is effective on decision making and planning. Having clear picture on similarity and dissimilarity between stakeholder's viewpoints is important to managers in action and decision making. In this research gathered idea of 4 groups of rangeland stakeholders (utilizers, experts and managers, scientists and researchers and co-operative and personal sections) on rangeland management system inefficiency. This study was carried out at regional level (Golestan and Khorasan provinces). Then, averaging of the stakeholders opinions presented at the public and private sections. The inefficiency of rangeland management system has been evaluated by three criteria economic-social, ecological and policy. The used tools were through questionnaires and interview that asked 186 rangeland stakeholders to rank. The sampling population was based on reputation analysis and selectively defined according to some criteria. The validity and reliability of questionnaires were approved by a panel of experts and calculating Cronbach alpha coefficient respectively. Data analyzed by Discriminant Analysis (DA) at STATISTICA software. Result showed that the private section believed that drought is the main problem while the public section believed that the outer-institutional topics are the main problems. So, there are specific different opinions that are important in planning and decision making processes.

کلیدواژه‌ها [English]

  • discriminant Analysis
  • Inefficiency
  • Questionnaires
  • Utilizers
  1. اسکندری، ن.، ع. علیزاده و ف. مهدوی. 1387. سیاست­های مرتعداری در ایران. تهران، انتشارات پونه، 164 صفحه.
  2. انصاری، ن. و س.ج. سیداخلاقی شال. 1388. بررسی تطبیقی نگرش بهره­برداران و کارشناسان پیرامون عوامل مؤثر در تخریب منابع طبیعی کشور. مجله علمی پژوهشی مرتع 532-519­:11.
  3. بصیری، م. 1390. مدیریت پایدار مراتع. همایش مدیریت پایدار مراتع کشور، گروه علوم کشاورزی فرهنگستان علوم. 21 مهر ماه. 4 صفحه.
  4. بهمنش، ب.، ح. بارانی، م. اونق، م. محمداسمعیلی و ا. عابدی سروستانی. 1392. بررسی شاخص­های بیوفیزیکی ارزیابی تخریب سرزمین: تفسیر دو دیدگاه متخصصان بوم شناسی و بهره­برداران مراتع. نشریه مدیریت خاک و تولید پایدار 112-95:(1)3.
  5. حسینی عراقی، ه. 1390. چالش ها و راهکارهای دستیابی به توسعه­ی پایدار مراتع در کشور. همایش مدیریت پایدار مراتع کشور، گروه علوم کشاورزی فرهنگستان علوم. 21 مهر ماه. 22 صفحه.
  6. حیدری، ق.ا.، ح. بارانی، س.م. عقیلی، ج.  قربانی و م.ر. محبوبی. 1389. رابطه خدمات حمایتی ترویجی و مشارکت بهره برداران در طرح­های مرتعداری (مطالعه موردی، مراتع ییلاقی بلده- شمال ایران). مجله پژوهش­های حفاظت آب و خاک 66-47:(4)17.
  7. خلیقی، م.م.، ح. آذرنیوند، ع.ا. مهرابی و ت.  شامخی. 1390. نقش مشکلات مدیریتی در تخریب و شخم غیرقانونی مراتع. مجله علمی پژوهشی مرتع  108-91:(1)5.
  8. دفتر امور مراتع. 1393. اطلاعات کلی مراتع کشور تا پایان سال92 (طبقه­بندی مراتع، ممیزی مراتع ،طرح­های مرتعداری، عملکرد و اعتبارات). سازمان جنگل­ها، مراتع وآبخیزداری کشور، 13 صفحه.
  9. دفتر مطالعات و ارزیابی معاونت آبخیزداری وزارت جهاد سازندگی. 1379. گزارش عملکرد اجرایی طرح‌های مرتعداری و آبخیزداری. 150 صفحه.
  10. سازمان برنامه و بودجه، 1366. بررسی، ارزیابی و نقد طرح‌های مرتع و آبخیزداری، دفتر تحقیقات و معیارهای فنی. 160 صفحه.
  11. شامخی، ت. و س.م. میرمحمدی. 1391. چالش­های جنگل­ها و مراتع ایران و پیشنهادهایی برای رفع مشکلات. مرکز تحقیقات استراتژیک، معاونت پژوهش­های اقتصادی، گزارش راهبردی، شماره 150، 31 صفحه.
  12. شریفیان بهرمان، ا. 1393. بررسی نقاط قوّت، ضعف، فرصت و تهدید بهره‌برداری از مراتع (مطالعه موردی: مراتع شهرستان آق‌قلا در استان گلستان). پایان نامه کارشناسی ارشد مرتعداری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان. 176 صفحه.
  13. عواطفی همت، م.، ت. شامخی، م. زبیری،  د. رضا عرب، و م. قاضی طباطبایی. 1392. دلایل تخریب جنگل: بررسی مدل­های ذهنی کارشناسان منابع طبیعی و مردم محلی با استفاده از روش پویایی­های سیستم. نشریه جنگل و فراورده­های چوب، مجله منابع طبیعی ایران 54-39:(1)66.
  14. محمدی کنگرانی، ح.، ت. شامخی و ک. اشتریان. 1389. بررسی تأثیرات قدرت رسمی و غیررسمی سازمان­ها در تخصیص بودجه (مطالعة حوزه منابع طبیعی در برنامه چهارم توسعه استان کهگیلویه و بویراحمد). مجلة جنگل ایران، انجمن جنگلبانی ایران 343-331:(4)2.
  15. محمدی کنگرانی، ح.، ت. شامخی، ک. اشتریان، د. رضا عرب، و د. نوک. 1389. بررسی ساختار قدرت در شبکه تکالیف قانونی نهادهای منابع طبیعی به روش تحلیل شبکهای روابط نهادی (مطالعه موردی: استان کهگیلویه و بویراحمد). نشریه جنگل و  فرآورده­های چوب، دانشکده منابع طبیعی 220-203:(2)62.
  16. مهرابی، ع.ا. 1390. مسائل اساسی مدیریت پایدار مراتع در ایران. مقالات همایش مدیریت پایدار مراتع کشور. 21 مهر، گروه علوم کشاورزی فرهنگستان علوم تهران، ایران.
  17. یوسفی باصری، ع.م. 1371. مشکلات اجتماعی - حقوقی عشایر و ممیزی مراتع. دانشگاه شهرکرد. فصلنامه عشایری ذخائر انقلاب، ویژه نامه کنفرانس بین المللی عشایر و توسعه 58-45:(4)19.
  1. انصاری، ن.، س.ج. سیداخلاقی شال و م.ح. قاسمی. 1387. عوامل اجتماعی- اقتصادی مؤثر در تخریب منابع طبیعی کشور و سهم آنها در تخریب. فصلنامة علمی-پژوهشی تحقیقات مرتع و بیابان ایران 524-508:(4)15.
  1. باژیان، غ.ر. 1386. مروری بر مدیریت مراتع جامعه عشایری در گذشته و حال: تغییرات، چالشها و راهکارها. فصلنامة علمی پژوهشی تحقیقات مرتع و بیابان ایران  538-524:(4)14.
  1. محمودی، ج.، ق.ا. حیدری و س.ع.ص. میربزرگی. 1390. موانع پذیرش مدیریت چرا از دیدگاه کارشناسان منابع طبیعی (مطالعه موردی: مراتع ییلاقی مازندران). مجله تحقیقات منابع طبیعی تجدید شونده 9-1:(4)2.
  2. مرادی، ع. غ.ع. حشمتی، ف. قلیش­لی و س.ز. میردیلمی 1394. مهمترین دلایل موفقیت و عدم موفقیت طرح­های مرتعداری از دیدگاه کارشناسان ناظر (مطالعه­ی موردی: استان گلستان). مجله مرتع 291-281:(3)9.
  1. میرزاعلی، ا. 1380. تشخیص و ارزیابی عوامل مانع مشارکت بهره­برداران در احیا مراتع آق قلا. پایان­نامه کارشناسی ارشد مرتعداری، دانشگاه صنعتی اصفهان، 105 صفحه.
  1. Abdusalam, M.D. and T. Noguchi. 2006. Evaluation capacity development for participatory forest management in Bangladesh Sal forest based on 4RS stakeholder analysis, Forest Policy Econo. 8:785-796.
  2. Baars, R.M.T. and A. Said Moussa. 2002. Pastoralist's perceptions of rangeland degradation in eastern Ethiopia. Questia Media America, Inc. Vol. 6.
  3. Green, S.B., N.J. Salkind and T.M. Akey. 2008. Using SPSS for Windows and Macintosh: Analyzing and understanding data. Prentice Hall, New Jersey, USA.
  4. Holloway, I. and S. Wheeler. 2010. Qualitative research in nursing and healthcare. 3rd ed. Chichester, West Sussex, UK.
  5. Loos, B.P. 1993. Morphological variation in Lolium (Poaceae) as a measure of species relationships. Plant Syst. Evol. 188:87–99.
  6. Martinez-Salgado, C. 2012. Sampling in qualitative research: basic principles and some controversies. Ciencia & Saude Coletiva 17(3):613-9.
  7. Nuseibeh, B. and S. Easterbrook. 2000. Requirements engineering: a roadmap. In Processing of the Conference on the Future of Software Engineering, Tokyo, Japan. pp. 35-46.
  8. Olabisi, L.S. 2010. The system dynamics of forest cover in the developing world: Researcher versus community perspectives. Sustainability 2(6):1523-1535.
  9. Purnomo, H., Y. Yasmi, R. Prabhu, S. Hakim, A. Jafar and A. Suprihatin. 2005. Collaborative modelling to support forest management: qualitative systems analysis at Lumut Mountain, Indonesia. Small-scale Forest Economics, Manage. Policy 2(2):259-275.
  10. Riggs, T.J. 1973. The use of canonical analysis for selection within a population of spring barley, Ann. Appl. Biol. 74:249–258.
  11. Warner, R.M. 2013. Applied Statistics: From Bivariate Through Multivariate Techniques, SAGE Publications. California, USA.