نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• سید حمید احمدی ¹
• علیرضا سپاسخواه ²

¹ استادیار، پژوهشگر و رییس مرکز مطالعات خشکسالی، دانشگاه شیراز

² استاد دانشگاه شیراز

چکیده

در پی بروز خشکسالی در اغلب مناطق جهان از جمله ایران و در حکم یک راهکار عملی برای مقابله با خشکسالی، استفاده از  سامانه­های آبیاری زیرفشار گسترش یافته  است. به دلیل سهولت گسترش این سامانه­های آبیاری، شرایطی پیش می‌آید که بهره­برداری از منابع آب­های زیرزمینی سرعت بیشتری بگیرد و زنگ خطری برای پایداری آنها باشد و در عمل، نیل به اهداف اصلی در صرفه جویی واقعی آب در سطح حوضه آبریز و آبخوان میسر نگردد. نتایج واکاوی­ها نشان داد که به شرط طراحی و اجرای اصولی و دقیق سامانه­های آبیاری زیر فشار توام با شناخت کافی از اقلیم منطقه مورد نظر، می­توان به راندمان بالا در آبیاری دست یافت. بنابراین، با توجه به اقلیم گرم و خشک سرزمین ایران اجرای آبیاری موضعی در مقایسه با آبیاری بارانی ارجحیت دارد. همچنین به منظور جلوگیری از اضافه برداشت از منابع آب زیرزمینی ناشی از توسعه سامانه­های آبیاری زیر فشار و بروز "اثر جهش" لازم است تمهیداتی اساسی و اصولی اندیشیده شود که از مهمترین آ­نها      می­توان به جلوگیری از افزایش سطح زیرکشت، افزایش قیمت آب به حد بازدارندگی، کاهش حجم آب تحویلی به کشاورزان، تغییر الگوی کشت به همراه کم­آبیاری، اعمال روش‌های به‌زراعی و واردات آب مجازی اشاره کرد.  

کلیدواژه‌ها

• اثر جهش
• صرفه‌جویی واقعی آب
• مقیاس حوضه آبریز
• مقیاس مزرعه

عنوان مقاله [English]

Analyzing the Consequences of Development of Pressurized Irrigation Systems in Iran

نویسندگان [English]

• S.H. Ahmadi ¹
• A.R. Sepaskhah ²

¹ Assistant Professor, Researcher and Head of Drought Research Institute, Shiraz University

² Professor of Shiraz University

چکیده [English]

            As a solution to cope with the occurring drought in most regions of the world and Iran, the pressurized irrigation systems have been extensively used. Due to feasibility of implementing these irrigation systems, an extensive pressure could be imposed on groundwater resources, which would be a real threat for sustainable groundwater withdrawal, and the goals of real water saving strategies in aquifers of watersheds will not be met. Analysis showed that it is possible to achieve high irrigation efficiency if the pressurized irrigation systems are correctly and technically designed based on the climate of the region and then installed and performed appropriately. It is realized that sprinkle irrigation systems might not be recommended in the warm and dry climate of Iran, and instead the localized irrigation systems are suggested and favorable over them. Nevertheless, it is necessary to adopt several fundamental management strategies to prevent the occurrence of rebound effect. Some of the main strategies that would potentially prevent rebound effect are including but not limited to restricting the expansion of cultivated areas, considerable increase of water price, volumetric delivery of water to farmers, changing cropping pattern that is combined with deficit irrigation strategies, crop improvement, and importing virtual water.

کلیدواژه‌ها [English]

• Farm scale
• Real Water Saving
• Rebound effect
• Watershed scale