مدیریت رودخانه‌ها و سدها در تامین و هدایت آب به دریاچه ارومیه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار دانشگاه تهران

چکیده

با تداوم روند پیشین مدیریت آب، پهنه آبی دریاچه ارومیه به زودی خشک خواهد شد. مهمترین اولویت برای نجات رودخانه، برنامه عملیاتی ورود آب‌های سطحی حوضه به دریاچه است. هدف اصلی از این مقاله، ارائه نتایج مطالعه­های علمی و فنی برای تامین و انتقال 20 تا 40% از ظرفیت آب سالانه هر یک از ده رودخانه اصلی حوضه پیرامون به دریاچه ارومیه است.کاهش سهم آب کشاورزی از 90 به 70% از طریق آیش زمین‌های زراعی، کم آبیاری باغ­ها، خرید تضمینی حقابه آب‌های سطحی در شبکه آبیاری پیرامون دریاچه، جلوگیری از برداشت غیرمجاز 20 درصدی از رودخانه‌ها، بازنگری در منحنی فرمان 13 سد بزرگ حوضه برای رهاسازی 30 تا 40% آورد سالانه رودخانه‌ها و عملیات هدایت فیزیکی جریان رودخانه‌ها به سمت دریاچه با کمترین آثار نامساعد هیدرواکولوژیکی، از راهکارهای عاجل در نجات دریاچه ارومیه است. تجدیدنظر در تخصیص آب برای مصارف مختلف و افزایش سهم جریان زیست محیطی از 10% کنونی به 20 تا 40% آورد سالانه رودخانه‌ها راهکار پایدار می‌باشد. تغییر در تنظیم حجم آب در 13 سد موجود و کاهش ارتفاع 11 سد در حال ساخت یا در دست مطالعه، برای تضمین روند احیای دریاچه ارومیه در آینده ضروری است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Management of Rivers and Dams in Supplying and Delivering Water to Urmia Lake

نویسنده [English]

  • M. Yasi
Associate Professor of University of Tehran
چکیده [English]

Current water management will soon result in the drying crisis of the Urmia Lake, an internationally registered hyper-saline wetland, in Iran. The most priority is an action plan to deliver in-basin surface waters into the lake. The main aim of the present paper is to introduce the scientific and technical methods to supply and deliver water from the ten major rivers around the lake, in the order of 20 to 40% of potential annual flows from these rivers. The revision of the current water allocation for agricultural uses, emergency plan to reduce 40% of irrigation water, to lease farmers’ water-rights, to prevent illegal water intakes from the rivers, to release 30 to 40% of reserved water from 13 large dams around the lake, and to perform river improvement works to facilitate water delivery are necessary for saving the Urmia Lake. Long life and sustainable solution is to increase the rivers environmental flow allocations from existing 10% to 20% to 40% of their potential annual flows. The change in the volume of water regulation in the 13 operating dams, and the reduction of possible storage of water in the 11 under-construction dams are to be considered for the future restoration of the Urmia Lake.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Environmental water flows
  • River management
  • Urmia Lake
  • Water crisis

مراجع

1- آبساران .1378. گزارش فنی منابع آب سد مخزنی نازلو، مهندسین مشاور آبساران، شرکت آب منطقه­ای آذربایجان غربی، 440 صفحه.
2- آبساران .1389. گزارش بازنگری منابع آب سد مخزنی نازلو، مهندسین مشاور آبساران، شرکت آب منطقه ای آذربایجان غربی، 457 صفحه.
3- احمدی پور، ظ. و م. یاسی، 1393، مقایسه روش های اکو-هیدرولوژیکی-هیدرولیکی در ارزیابی جریان زیست محیطی رودخانه ها: رودخانه نازلو، حوضه دریاچه ارومیه، مجله هیدرولیک ایران 82-69:(2)9.
4- آذربولاق. 1393. خلاصه مطالعات طرح بازگشایی و لایروبی آجی چای، مهندسین مشاور آذربولاق تبریز، شرکت آب منطقه ای آذربایجان شرقی، 45 صفحه.
5- آژ، س. 1394. ارزیابی جریان زیست محیطی رودخانه زولا با روش­های هیدرواکولوژیکی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه ارومیه، ایران.
6- حبیبی قره گوز، س. 1394. ارزیابی جریان زیست محیطی رودخانه گدارچای با روش­های هیدرواکولوژیکی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه ارومیه، ایران.
7- رضایی، ن. 1394. ارزیابی جریان زیست محیطی رودخانه سیمینه رود با روش­های هیدرو- اکولوژیکی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه ارومیه، ایران.
8- سادا. 1393. جمع بندی مطالعات و راهکارهای مصوب احیای دریاچه ارومیه، ستاد احیای دریاچه ارومیه (سادا)، تهران، تیر 1393، 47 صفحه (http://ulrp.sharif.ir).
9- سادا. 1394. دریاچه ارومیه: علل خشکی و تهدیدات احتمالی، گزارش کمیته اجتماعی- فرهنگی ستاد احیای دریاچه ارومیه (سادا)، تهران، شهریور 1394، 37 صفحه (http://ulrp.sharif.ir).
10- سادا. 1395. پایگاه خبری ستاد احیای دریاچه ارومیه (سادا)، تهران، 28 فروردین 1395 (http://ulrp.sharif.ir).
11- صدرآب نیرو. 1393. خلاصه مطالعات طرح اتصال زرینه به سیمینه رود، مهندسین مشاور صدرآب نیرو، شرکت آب منطقه ای آذربایجان غربی، 90 صفحه.
12- عاشوری، م. 1394. ارزیابی جریان زیست محیطی رودخانه زرینه رود با روش­های هیدرو- اکولوژیکی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه ارومیه، ایران.
13- عبدی، ر.، م. یاسی و ح. صدقی. 1394. ارزیابی رو­ش­های اکولوژیکی- هیدرولیکی- هیدرولوژیکی در برآورد جریان زیست محیطی رودخانه، مجله آب و فاضلاب 81-71:(2)26.
14- غلامزاده، ف. و م. یاسی. 1394. ارزیابی جریان زیست محیطی رودخانه­ها با روش های اکو- هیدرولوژیکی (مطالعه موردی: رودخانه روضه چای در حوضه دریاچه ارومیه). دهمین کنگره بین المللی مهندسی عمران، دانشگاه تبریز، 15 تا 17 اردیبهشت 1394، تبریز، صفحه‌های 1 تا 8.
15- کمالی، م. و س. یونس زاده جلیلی، 1395، بررسی تغییرات کاربری اراضی حوضه آبریز دریاچه ارومیه با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای. مرکز تحقیقات سنجش از دور دانشگاه صنعتی شریف، ستاد احیای دریاچه ارومیه، 71 صفحه.
16- مصطفوی، س. و م. یاسی. 1394. ارزیابی حداقل جریان زیست محیطی رودخانه­ها به روش های اکو- هیدرولوژیکی (مطالعه موردی: رودخانه باراندوز­چای- حوضه دریاچه ارومیه). نشریه آب و خاک 13-1:(5)29.
17- یاسی، م. 1392. راهکار احیای دریاچه ارومیه با مدیریت زیست محیطی رودخانه های درون حوضه، مجموعه مقالات دومین همایش ملی بحران آب، دانشگاه شهرکرد، شهرکرد، ایران، 6 تا 8 شهریور، صفحه‌های 1 تا 8.
18- یاسی، م. 1393. نظرات اصلاحی بر پیش نویس مصوبات طرح نجات دریاچه ارومیه (31 اردیبهشت 93)، ستاد احیای دریاچه ارومیه، 9 خرداد 1393، 6 صفحه.
19. Abdi, R. and M. Yasi. 2015. Evaluation of environmental flow requirements using eco-hydrologic-hydraulic methods in perennial rivers. J. Water Sci. Technol. 3 (72):354-363.
20. CRC. 2012. Murry-Darling Basin Plan. Final Report, South Australian Government.
21. Dyson, M., G. Bergkamp, and J. Scanlon. 2003. The essentials of environmental flows. Gland, Switzerland and Cambridge, UK: IUCN, 118 p.
22. Hughes, D.A., and P. Hannart. 2003. A desktop model used to provide an initial estimate of the ecological instream flow requirements of rivers in South Africa. J. Hydrol. 270:167-181.
23. Jowett, I.G. 1997. Instream flow methods: A comparison of approaches. Regulated Rivers: Research & Management 13:115-127.
24. Marchand, M.D. 2006. Environmental flow requirements for rivers: An integrated approach for river and coastal zone management. Report No. Z2850 WL Delft Hydraulics.
25. Shaerikarimi, S., M. Yasi, and S. Eslamian. 2012. Use of hydrological methods for the assessment of environmental flow in a river reach”. Intern. J. Environ. Sci. Technol. 9(3):549-558.
26. Shaerikarimi, S., M. Yasi, J.P. Cox and S. Eslamian. 2014. Environmental flows. In: Handbook of Engineering Hydrology. S. Eslamian (Eds.), Chapter 5, Vol. 3 CRC press, Taylor and Francis Group, New York, NY10017, USA, pp. 85-104.
27. Smakhtin, V.U. and M. Anputhas. 2006. An assessment of environmental flow requirements of Indian river basins. IWMI Research Report 107. Intern. Water Manag. Inst., Colombo, Sri Lanka.
28. Tennant, D.L. 1976. Instream flow regimens for fish, wildlife, recreation and related environmental resources. Fisheries 1(4):6-10.
29. Tharme, R.E. 2003. A global perspective on environmental flow assessment: emerging trends in the development and application of environmental flow methodologies for rivers. River Res. Applic. 19:397–441.
30. Vadas, R.L. and D.J. Orth. 2000. Habitat Use of Fish Communities in a Virginia Stream. Environ. Biol. Fishes 59(3):253-269.
31. Waddle, T. 2001. PHABSIM for Windows: User's Manual and Exercise: Fort Collins, CO, U.S, Geological Survey: 288 p.
32. World Bank. 2013. Red Sea-Dead Sea water conveyance study program. World Bank Final Report No. RSS-REL-T005, 205 p.
مجله پژوهش های راهبردی در علوم کشاورزی و منابع طبیعی
دوره 2، شماره 1
خرداد 1396
صفحه 59-76

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار