مدیریت آموزشی و ترویجی در بهرهبرداری پایدار از مراتع کشور
نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
استاد دانشگاه شهید بهشتی، تهران
چکیده
مراتع مهمترین، وسیعترین، مفیدترین و زیباترین منابع خدادادی، نه تنها در دسترس و مورد استفاده بشر، که در دسترس و مورد استفاده همه جانداران روی کره زمین است و چون چنین است، پس ناچار این عرصههای طبیعی در معرض بیشترین و سهمناک‌ترین آسیب‌ها و بلایا و حادثه‌ها و رخدادهای انسانی و غیرانسانی هم قرار دارند. این پدیده و کیفیّت‌ها و شرایط مربوط به آن در ارتباط با موجودیّت مراتع، کم و بیش در هر سرزمین، از ابتدای خلقت و در طول زمان تا به کنون، این چنین جریان داشته است و نتیجه اینکه بهویژه در قرن‌های اخیر، بشریّت شاهد مرگ تدریجی، ولی مستمرِّ این منبع سرشار از سود و صفا و برکت بوده و میباشد. تا آنجا که شواهد زیادی از بروز این پدیده حکایت از آن دارد که در خیلی از مناطق گیتی، مرگ تدریجی مراتع، مصیبتِ خشکسالی‌های پی در پی و به دنبال آن هم نابودی زیستگاههای طبیعی و پیرو آن‌ها، مهاجرتهای تودهوار خانوارها و در نهایت هم، سقوط تمدن‌های بشری در یک ناحیه دیگر از سرزمینهای مسکونی روی کره زمین را در پی داشته است و اینک، با توجه به ضرورت پایداری مدیریّت مراتع به عنوان یکی از عمدهترین منابع زیستی همه موجودهای زنده روی کره زمین، هدف از این مقاله طرح راهبُردهایآموزشی و ترویجی در فرایند حفظ، احیاء، توسعه و بهرهبرداری پایدار از مراتع کشور میباشد. بدین منظور، ضمن انجام مطالعههای کتابخانه‌ای، پژوهشهای زیر بنای این مقاله بیشتر متکی بر استفاده از پیمایشهای بالینی از راه مشاهده و گفتگو و مصاحبه با افراد و گروههای شاغل در امور بهرهبرداری و نگهداری از مراتع در دهستانها و روستاها و چراگاههای ییلاقی و گاوبِنهها و نیز در نهادها و ارگانهای مربوط در کشور انجام گرفته است. یافتههای این بررسی که مبتنی بر سابقه‌های تجربی و مطالعههای متکی بر توسعه طبیعت ـ محور میباشد، بیانگر این واقعیت است که پیش از هر حرکتی در فرایند حفظ، احیا، توسعه و بهرهبرداری پایدار از مراتع کشور، باید به طرح و اجرای راهبُردهای آموزشی و ترویجی روی آورد. از این رو در این مقاله، مروری بر ارکان مکتب آموزشی ترویج مشتمل بر فلسفه، اصول، اهداف و راهبُردهای نظام آموزشهایِ ترویجی انجام گرفته که به اجمال در پیوست مقاله آمده است. در تکمیل این ارکان، پس از تبیین روش‌های آموزشی ترویج، گروههای هدف برنامههای آموزشِ رهبران فنّی محلّی و خُبرگان بومی و چوپانان حرفهای (اعم از روستایی و عشایری) از راه تشکیلکارگاه‌های آموزشی و در پی آن، شیوه‌های آموزش عمومی دامداران روستایی و عشایری داوطلب آموزش، تعیین و معرفی شده است. در عین حال در پایان مقاله، افزون بر ارائه چند پیشنهاد، به برخی از محرّک‌ها و انگیزه‌های آموزشی برای جلب و جذب گروههای هدف برنامههای آموزشی و نیز، به مبانی سنجش اثربخشی فعّالیّت‌های‌آموزشیِ ترویج در مدیریت پایدار مراتع کشور هم اشاره شده است.
کلیدواژه‌ها
)