2024-03-29T18:01:45Z
https://srj.asnr.ias.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=15145
مجله پژوهش های راهبردی در علوم کشاورزی و منابع طبیعی
24234757
24234757
1396
2
1
مدیریت آموزشی و ترویجی در بهرهبرداری پایدار از مراتع کشور
اسماعیل
شهبازی
مراتع مهمترین، وسیعترین، مفیدترین و زیباترین منابع خدادادی، نه تنها در دسترس و مورد استفاده بشر، که در دسترس و مورد استفاده همه جانداران روی کره زمین است و چون چنین است، پس ناچار این عرصههای طبیعی در معرض بیشترین و سهمناکترین آسیبها و بلایا و حادثهها و رخدادهای انسانی و غیرانسانی هم قرار دارند. این پدیده و کیفیّتها و شرایط مربوط به آن در ارتباط با موجودیّت مراتع، کم و بیش در هر سرزمین، از ابتدای خلقت و در طول زمان تا به کنون، این چنین جریان داشته است و نتیجه اینکه بهویژه در قرنهای اخیر، بشریّت شاهد مرگ تدریجی، ولی مستمرِّ این منبع سرشار از سود و صفا و برکت بوده و میباشد. تا آنجا که شواهد زیادی از بروز این پدیده حکایت از آن دارد که در خیلی از مناطق گیتی، مرگ تدریجی مراتع، مصیبتِ خشکسالیهای پی در پی و به دنبال آن هم نابودی زیستگاههای طبیعی و پیرو آنها، مهاجرتهای تودهوار خانوارها و در نهایت هم، سقوط تمدنهای بشری در یک ناحیه دیگر از سرزمینهای مسکونی روی کره زمین را در پی داشته است و اینک، با توجه به ضرورت پایداری مدیریّت مراتع به عنوان یکی از عمدهترین منابع زیستی همه موجودهای زنده روی کره زمین، هدف از این مقاله طرح راهبُردهایآموزشی و ترویجی در فرایند حفظ، احیاء، توسعه و بهرهبرداری پایدار از مراتع کشور میباشد. بدین منظور، ضمن انجام مطالعههای کتابخانهای، پژوهشهای زیر بنای این مقاله بیشتر متکی بر استفاده از پیمایشهای بالینی از راه مشاهده و گفتگو و مصاحبه با افراد و گروههای شاغل در امور بهرهبرداری و نگهداری از مراتع در دهستانها و روستاها و چراگاههای ییلاقی و گاوبِنهها و نیز در نهادها و ارگانهای مربوط در کشور انجام گرفته است. یافتههای این بررسی که مبتنی بر سابقههای تجربی و مطالعههای متکی بر توسعه طبیعت ـ محور میباشد، بیانگر این واقعیت است که پیش از هر حرکتی در فرایند حفظ، احیا، توسعه و بهرهبرداری پایدار از مراتع کشور، باید به طرح و اجرای راهبُردهای آموزشی و ترویجی روی آورد. از این رو در این مقاله، مروری بر ارکان مکتب آموزشی ترویج مشتمل بر فلسفه، اصول، اهداف و راهبُردهای نظام آموزشهایِ ترویجی انجام گرفته که به اجمال در پیوست مقاله آمده است. در تکمیل این ارکان، پس از تبیین روشهای آموزشی ترویج، گروههای هدف برنامههای آموزشِ رهبران فنّی محلّی و خُبرگان بومی و چوپانان حرفهای (اعم از روستایی و عشایری) از راه تشکیلکارگاههای آموزشی و در پی آن، شیوههای آموزش عمومی دامداران روستایی و عشایری داوطلب آموزش، تعیین و معرفی شده است. در عین حال در پایان مقاله، افزون بر ارائه چند پیشنهاد، به برخی از محرّکها و انگیزههای آموزشی برای جلب و جذب گروههای هدف برنامههای آموزشی و نیز، به مبانی سنجش اثربخشی فعّالیّتهایآموزشیِ ترویج در مدیریت پایدار مراتع کشور هم اشاره شده است.
بهره برداران مرتع
بهره برداری پایدار
حفظ مراتع
مرتع
مدیریت آموزشی
2017
05
22
1
14
https://srj.asnr.ias.ac.ir/article_110544_2fc006e95d1822f4ebfe054d641010d3.pdf
مجله پژوهش های راهبردی در علوم کشاورزی و منابع طبیعی
24234757
24234757
1396
2
1
کاربرد فناوریهای آیندهنگر در تأمین امنیت غذایی در ایران و جهان
بهمن
یزدی صمدی
پیشبینی شده است که جمعیت ایران در سال 1404 هجری خورشیدی (2025 میلادی) به 90 میلیون و در سال 1429 (2050) به حدود 115 میلیون نفر برسد. جمعیت جهان نیز در سالهای یاد شده به ترتیب حدود 7/7 و 9 میلیارد نفر خواهد بود. تجزیه و تحلیل دانشمندان زراعت و کشاورزی نشان میدهد که با روشهای کنونی تولید، کمبود مواد غذایی در جهان برابر یک سوم نیاز آن زمان خواهد بود. بنابراین لازم است آیندهنگریهایی از هماکنون به عمل آید تا با کاربرد فناوریهای جدید غذای لازم برای جمعیت آن زمان فراهم شود. این آیندهنگریها شامل کاهش دور ریزها، تغییر الگوی غذایی، متعادل ساختن زاد و ولد، افزایش محصول در زمینهای زراعی از طریق تهیه بذرهای پرمحصول و نیز کاربرد روشهای مدیریتی خاک و آب، افزایش تولید شیر و گوشت در واحد سطح از طریق مدیریت پایدار، افزایش جمعیت منابع ماهیهای دریایی و بالا بردن تولید آبکشتی میباشد تا بتوان تأثیر منفی کشاورزی بر زیست بوم، اقلیم و آب را کاهش و میزان محصول در هکتار را افزایش داد. برای برخورد با چالش غذا در آینده و تولید غذای بیشتر لازم است کشاورزان از مواد شیمیایی، انرژی و ماشین آلات کمتری استفاده نمایند یعنی از شدت نهادهها کاسته و بر شدت عامل های بوم شناسانه (پایداری) افزوده شود. این عامل ها عبارتند از کارایی جذب کود و آب، کیفیت بهتر خاک از نظر مواد آلی و غذایی، کاهش خسارت حشرهها و عاملهای بیماریزا و کنترل گازهای گلخانهای. افزونبر رعایت موارد یاد شده، کاربرد روشها و فناوریهای چندی باید به طور جدّی مورد توجه قرار گیرد که عبارتنداز حفظ منابع طبیعی و محیط زیست و پایداری اقلیم، مقابله با آثار سوء سیل، خشکی و سرما، حفاظت از خاک و آب، زراعت دقیق و کاربرد ماشینهای کشاورزی خاص، افزایش کارایی فتوسنتزی و میزان تبدیل مواد در گیاهان زراعی، تقویت بوم شناسانه ارتباط گیاه با محیط، کاربرد مهندسی ژنتیک، حفظ تنوع زیستی و تکیه بر اصلاح گیاهان برای افزایش محصول.
امنیت غذایی
تقویت زیستی
تنوع زیستی
زراعت دقیق
زیست فناوری
2017
05
22
15
28
https://srj.asnr.ias.ac.ir/article_110545_4fe8d2fba42fa1d32a322583ddb6b2b5.pdf
مجله پژوهش های راهبردی در علوم کشاورزی و منابع طبیعی
24234757
24234757
1396
2
1
تولید پایدار اتانول زیستی در ارتباط با منابع آب و خاک در ایران
علیرضا
سپاسخواه
به خاطر مصرف بیش از اندازه سوخت فسیلی در جهان، ایده تولید انرژیهای تجدید پذیر به ویژه تولید سوخت زیستی طرفداران زیادی پیدا کرده است. از سوی دیگر تولید اتانول با منشا زیستی یکی از 15 فناوری بالقوه برای پایداری دی اکسید کربن اتمسفر تا سال 2054 می باشد. ولی سوالهای راهبردی به شرح زیر بایستی پاسخ داده شود: 1- آیا بقایای گیاهی بایستی برای افزایش مواد آلی خاک، کیفیت خاک و بهبود زیست بوم به کار برده شوند یا برای تولید انرژی؟ 2- آیا بایستی اثرهای مثبت اقتصادی کوتاه مدت بر اثرهای بلند مدت استفاده پایدار از منابع طبیعی ترجیح داده شود؟ 3- آیا بایستی نیاز به سوخت نسبت به امنیت غذایی جهان برتری داشته باشد؟ پاسخ به این پرسشها در این است که منابع آب و زمینها بیشتر برای کشت گیاهان زیست-انرژی تامین شود. مواد خام برای تولید اتانول زیستی عبارتند از: مواد قندی (نیشکر و چغندر قند)، مواد نشاستهای (گندم، ذرت و سیب زمینی) و مواد سلولزی (بقایای گیاهی، کاه گندم، کاه برنج، شاخساره ذرت و مواد چوبی). مصرف مواد قندی و نشاستهای منجر به موضوع رقابت غذا-سوخت شده است که باعث افزایش قیمت مواد غذایی در جهان گردیده است. برای مقابله با این موضوع سوالهای زیر مطرح شده است: 1- چه گیاهانی بایستی برای تولید اتانول زیستی کشت شوند؟ 2- کجا بایستی این گیاهان کشت شوند؟ 3- چگونه بایستی این گیاهان کشت شوند تا تولید اتانول زیستی پایدار باشد؟ گیاهان سلولزی با تولید زیست توده زیاد در شرایط خاکهای با حاصلخیزی کم و تنش رطوبتی و شوری و مقاوم به آفتها و بیماریها، مناسبترین انتخاب هستند. میزان مصرف انرژی در بخش کشاورزی ایران حدود 4% کل مصرف انرژی کشور است در عوض خاکهای ایران با فقر مواد آلی رو به رو بوده، منابع آبی ایران با کمبود مواجه است و کمبود علوفه نیز در ایران وجود دارد. بنابراین استفاده از زباله، علوفه و یا محصولهای قندی و نشاستهای برای تولید بیوگاز، انرژی الکتریکی و یا اتانول زیستی پذیرفتنی نیست. در حالی که می توان از انرژی گاز طبیعی استفاده کرد، یا روی تولید انرژی از منابع تجدیدپذیر دیگری مانند انرژی خورشید و یا تولید انرژی بدون کربن مانند انرژی هستهای سرمایه گذاری کرد.
انرژیهای تجدید پذیر
سوخت دیزل زیستی
سوخت زیستی
2017
05
22
29
44
https://srj.asnr.ias.ac.ir/article_110546_08fd0e4a2f24fadbead1d013a3f2a705.pdf
مجله پژوهش های راهبردی در علوم کشاورزی و منابع طبیعی
24234757
24234757
1396
2
1
واکاوی عاملهای محیطی و مدیریتی مؤثر بر پایداری زیست بومهای مرتعی
محمدعلی
زارع چاهوکی
انور
سنایی
مراتع یکی از مهمترین و با ارزشترین منابع ملی کشور محسوب میشوند که بهرهبرداری صحیح همراه با عملیات اصلاح و احیای آنها میتواند نقش اساسی در جهت حفظ آب، خاک و تأمین نیازمندیهای کشور در زمینه فراوردههای پروتئینی داشته باشد. بهمنظور مدیریت صحیح زیستبومهای مرتعی باید تمام عاملهای تأثیرگذار بر این زیست بومها را شناخت و با دید جامعنگر و در قالب نظریه واکاوی سیستمی برنامهریزی کرد. یک سیستم، زمانی به پایداری میرسد که بین ورودیها و خروجیهای آن تعادل وجود داشته باشد. ورودیهای زیست بوم، عاملهای محیطی تأثیرگذار، چرای دام و سایر عاملهای انسانی است. با توجه به تنوع شرایط محیطی مراتع کشور، کمیّت و کیفیت تأثیرگذاری عاملهای مؤثر بر پایداری متفاوت خواهد بود. در این مقاله سعی بر این است که مدل مفهومی مدیریت پایدار زیست بومهای مرتعی کشور ارائه شده و عاملهای محیطی و انسانی مؤثر بر پایداری در قالب یک سیستم پویا مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرند. عاملهای مؤثر بر پایداری زیست بومهای مرتعی شامل ترسالی و خشکسالی، فرسایش خاک، بهرهبرداری از پوشش گیاهی و مدیریت و اصلاح مرتع میباشند. برای دستیابی به پایداری زیست بومهای مرتعی بایستی تمامی عاملهای مؤثر و برهمکنشهای آنها را شناخت و ابزارهای مدیریتی را بر اساس شرایط حاکم بر زیست بومهای مرتعی طراحی کرد.
مراتع
نگرش سیستمی
مدیریت پایدار
2017
05
22
45
58
https://srj.asnr.ias.ac.ir/article_110547_6a8449af395118a118489dc1c690a152.pdf
مجله پژوهش های راهبردی در علوم کشاورزی و منابع طبیعی
24234757
24234757
1396
2
1
مدیریت رودخانهها و سدها در تامین و هدایت آب به دریاچه ارومیه
مهدی
یاسی
با تداوم روند پیشین مدیریت آب، پهنه آبی دریاچه ارومیه به زودی خشک خواهد شد. مهمترین اولویت برای نجات رودخانه، برنامه عملیاتی ورود آبهای سطحی حوضه به دریاچه است. هدف اصلی از این مقاله، ارائه نتایج مطالعههای علمی و فنی برای تامین و انتقال 20 تا 40% از ظرفیت آب سالانه هر یک از ده رودخانه اصلی حوضه پیرامون به دریاچه ارومیه است.کاهش سهم آب کشاورزی از 90 به 70% از طریق آیش زمینهای زراعی، کم آبیاری باغها، خرید تضمینی حقابه آبهای سطحی در شبکه آبیاری پیرامون دریاچه، جلوگیری از برداشت غیرمجاز 20 درصدی از رودخانهها، بازنگری در منحنی فرمان 13 سد بزرگ حوضه برای رهاسازی 30 تا 40% آورد سالانه رودخانهها و عملیات هدایت فیزیکی جریان رودخانهها به سمت دریاچه با کمترین آثار نامساعد هیدرواکولوژیکی، از راهکارهای عاجل در نجات دریاچه ارومیه است. تجدیدنظر در تخصیص آب برای مصارف مختلف و افزایش سهم جریان زیست محیطی از 10% کنونی به 20 تا 40% آورد سالانه رودخانهها راهکار پایدار میباشد. تغییر در تنظیم حجم آب در 13 سد موجود و کاهش ارتفاع 11 سد در حال ساخت یا در دست مطالعه، برای تضمین روند احیای دریاچه ارومیه در آینده ضروری است.
دریاچه ارومیه
بحران آب
جریان زیست محیطی
مدیریت رودخانه
2017
05
22
59
76
https://srj.asnr.ias.ac.ir/article_110559_e5173dc925c3fc66dcdc8690dd5ba8c3.pdf
مجله پژوهش های راهبردی در علوم کشاورزی و منابع طبیعی
24234757
24234757
1396
2
1
ارزیابی آلودگی میوهها و سبزیها به میکروارگانیزمهای بیماریزا و تولیدکننده سم در ایران
محمد
شاهدی
مهدی
کدیور
طغیان4 اخیر باکتری Shigella و ابتلای هر چند محدود مردم، در برخی از شهرهای استان اصفهان و چهارمحال بختیاری به بیماری شیگلوز5 (اسهال خونی) و نگاهی به بیانیه آکادمی علوم آمریکا در سال 2001 که در آن به مبتلا شدن میلیونها و مرگ هزاران نفر در اثر مصرف مواد غذایی آلوده اشاره شده و سرانجام گزارشهای متعدد سازمان بهداشت جهانی، نشان میدهند که جوامع در هر سطحی از پیشرفت، در امور بهداشتی که باشند، باز هم در معرض خطر گرفتار شدن به انواع بیماریهای ناشی از آلودگی مواد غذایی قرار دارند و از این رو توجه جدی به آن از اهمیت زیادی برخوردار است. با توجه به تغییرهای شگرف در شیوه زندگی انسانها و روند پرشتاب آن و بروز تغییرهای گسترده آب و هوایی و زیست محیطی و هزینههای بالای درمان، نگاه و توجه بیشتر و عمیقتر به مبحث تقدم پیشگیری بر درمان به طورکامل احساس میشود و در صورت غفلت میتواند پیامدهای جبران ناپذیر به دنبال داشته باشد. با توجه به اینکه بخشی از سبزیهای مورد استفاده مثل سبزیهای سالادی پیش از خوردن، حرارت نمیبینند، امکان انتقال عوامل بیماری به انسان زیاد است. میوهها و سبزیها نقش مهمی در حفظ سلامت و بهبود شرایط زندگی انسان ایفا نموده و مصرف روزانه آنها میتواند تاثیر مثبتی بر جلوگیری از بروز بیماریها داشته باشد. میوهها و سبزیها از قسمتهای مختلف یک گیاه (ریشه، ساقه، برگ، گل، میوه و دانه) سرچشمه گرفتهاند. شرایط رشد و محل قرار گرفتن قسمت خوراکی یک گیاه، نحوه برداشت، شرایط نگهداری و ترابری و سرانجام نحوه فراوری میتوانند بر وضعیت میکروبی محصول مؤثر باشند. کیفیت میکروبی آب مورد استفاده نیز از نظر آلودگی دارای اهمیت زیادی است. در کنار آن باید به دانههای جوانه زده نیز توجه نمود، زیرا در آن پوسته محافظ گیاه به کنار رفته و دانه در برابر حملههای میکروبی قرار میگیرد. عرضه گسترده مواد غذایی باعث شده تا سبزی و میوه از دورترین نقاط عالم به محل مصرف منتقل شده و بدیهی است عواقب فراگیر شدن این پدیده نیز باید مورد توجه قرار گیرد. در بسیاری از کشورها، سبزیها و میوهها در ایجاد و طغیان بیماریهای غذابرد6 دخالت داشتهاند. این طغیانها از نظر اندازه جمعیتی متفاوت بودهاند و از تعداد کم افراد تا هزاران نفر را شامل شدهاند و در مورد اخیر که در استانهای اصفهان و چهار محال بختیاری اتفاق افتاد، 2000 گزارش ابتلا به شیگلوز در شهرستان اردستان گزارش گردید. این طغیان اگرچه منجر به فوت مبتلایان نگردید، اما ضررهای هنگفتی را متوجه سیستم بهداشتی کشور نمود، امنیت روانی جامعه را بر هم زد و مشکلهای زیادی را برای بخشی از مردم به وجود آورد.
آلودگی
میکروارگانیزم
سبزی
سم
میوه
2017
05
22
77
94
https://srj.asnr.ias.ac.ir/article_110560_4425557b6f66512b7594b48efd395d21.pdf