فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران
مجله پژوهش های راهبردی در علوم کشاورزی و منابع طبیعی
24234757
29811945
2
2
2017
11
22
واکاوی پیامدهای اجرای طرح هدفمندی یارانهها بر منابع طبیعی ایران
107
122
FA
محمدعلی
زارع چاهوکی
استاد دانشگاه تهران
mazare@ut.ac.ir
انور
سنایی
دانشجوی دکتری دانشگاه تهران
10.22047/srjasnr.2017.110561
منابع طبیعی که بستر حیات و توسعه پایدار است، نقش مهمی در ایجاد اشتغال و امرار معاش بهرهبرداران دارد و منشأ بسیاری از فعالیتهای تولیدی و اقتصادی کشور است.از اینرو، حفظ، توسعه، احیا و بهرهبرداری پایدار از منابع طبیعی باید در اولویت قرار گیرد.در این مقاله پیامدهای اجرای طرح هدفمندی یارانهها بر منابع طبیعی کشور با استفاده از تجزیه و تحلیل آمار و اطلاعات وزارتخانههای جهاد کشاورزی و نیرو بررسی شد. پیامدها به دو دسته مثبت و منفی تقسیم شدند. از جمله پیامدهای مثبت حذف یارانهها میتوان به کاهش آلودگی هوا، خاک، آب و کاهش مصرف سوختهای فسیلی، کود و سموم شیمیایی اشاره کرد. همچنین، افزایش قیمت آب میتواند باعث اصلاح الگوی مصرف آب شرب و کشاورزی شود و به تغذیه آبهای زیرزمینی و آبخوانها کمک کند. هدفمندی یارانهها میتواند موجب اصلاح الگوی مصرف و گرایش به سمت انرژیهای تجدیدپذیر طبیعی شود که نقش عمدهای در پایداری محیط زیست دارند. از جمله پیامدهای منفی اجرای هدفمندی یارانهها افزایش قیمت حاملهای سوخت، انرژی، علوفه دام است که به شدت به بوتهکنی و جنگلتراشی منجر میشود. همچنین، حذف یارانه واحدهای تولیدی کشاورزی پیامدهای منفی را به دنبال دارد. درحالیکه افزایش قیمت نهادههای دامی و هزینههای نگهداری باعث افزایش اتکای دام به مراتع میگردد که اثرهای آن تخریب و تصرف هر چه بیشتر این عرصههاست. بنابراین،ضرورت دارد که پیش از اجرای هر قانون و سیاستی، به پیامدهای آن بر تمامی بخشهای کشور و به ویژه بر حوزه منابع طبیعی توجه شود.
اصلاح الگوی مصرف,انرژیهای تجدیدپذیر,حذف یارانه,قیمت نهادهها,کاهش مصرف سوخت فسیلی
https://srj.asnr.ias.ac.ir/article_110561.html
https://srj.asnr.ias.ac.ir/article_110561_b7e154c126585c8fe8b7e485f5df9586.pdf
فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران
مجله پژوهش های راهبردی در علوم کشاورزی و منابع طبیعی
24234757
29811945
2
2
2017
11
22
کاربرد انرژی خورشیدی در مدیریت پایدار بیمارگرهای خاکزاد
123
130
FA
ضیاء الدین
بنی هاشمی
استاد دانشگاه شیراز
zia1937@gmail.com
10.22047/srjasnr.2017.110571
<span dir="RTL" lang="FA">مصرف بیرویه سوختهای فسیلی موجب تغییر اقلیم و</span><span dir="RTL" lang="FA">تغییر زیستبوم</span><span dir="RTL" lang="FA">جهانی و در نتیجه گرم شدن کره زمین شده است. استفاده درست از منابع سوختی فسیلی و جایگزینی آنها با</span><span dir="RTL" lang="FA">منابع انرژی تجدیدپذیر، به ویژه</span><span dir="RTL" lang="FA">انرژی خورشید،</span><span dir="RTL" lang="FA">میتواند تاثیر شگرفی در کاهش آلودگی هوا و پایداری زیستبوم در جهت کشاورزی پایدار داشته باشد. درمورد</span><span dir="RTL" lang="FA">استفاده از انرژی خورشیدی، که در بسیاری از کشورها از جمله ایران برای تولید الکتریسته در شهرها و نقاط دوردست مورد استقبال قرار گرفته است، در مدیریت بیماریهای گیاهی به ویژه در بیمارگرهای خاکزاد چندان توجه نشده است. در این مرور، در مورد اهمیت بهرهگیری از انرژی خورشیدی برای سالمسازی خاک مزرعه و گلخانهها به منظور سرکوبی بیمارگرهای گیاهی، آفتها، و علفهای هرز توجه شده است. در ایران برای کاهش خسارت بیمارگرها و علفهای هرز در سیستم کشاورزی پایدار، تلفیق استفاده از انرژی خورشیدی با کشت متداول زیر پلاستیک بدون استفاده از مواد شیمیایی پیشنهاد میگردد.</span>
آفتابدهی خاک,انرژی تجدیدپذیر,تغییر اقلیم,ضدعفونی گلخانه
https://srj.asnr.ias.ac.ir/article_110571.html
https://srj.asnr.ias.ac.ir/article_110571_b3eb7a8eb3191423834caaf8fd83447c.pdf
فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران
مجله پژوهش های راهبردی در علوم کشاورزی و منابع طبیعی
24234757
29811945
2
2
2017
11
22
واکاوی پیامدهای گسترش آبیاری زیرفشار در ایران
131
148
FA
سید حمید
احمدی
استادیار، پژوهشگر و رییس مرکز مطالعات خشکسالی، دانشگاه شیراز
seyedhamid.ahmadi@gmail.com
علیرضا
سپاسخواه
استاد دانشگاه شیراز
sepas@shirazu.ac.ir
10.22047/srjasnr.2017.110572
در پی بروز خشکسالی در اغلب مناطق جهان از جمله ایران و در حکم یک راهکار عملی برای مقابله با خشکسالی، استفاده از سامانههای آبیاری زیرفشار گسترش یافته است. به دلیل سهولت گسترش این سامانههای آبیاری، شرایطی پیش میآید که بهرهبرداری از منابع آبهای زیرزمینی سرعت بیشتری بگیرد و زنگ خطری برای پایداری آنها باشد و در عمل، نیل به اهداف اصلی در صرفه جویی واقعی آب در سطح حوضه آبریز و آبخوان میسر نگردد. نتایج واکاویها نشان داد که به شرط طراحی و اجرای اصولی و دقیق سامانههای آبیاری زیر فشار توام با شناخت کافی از اقلیم منطقه مورد نظر، میتوان به راندمان بالا در آبیاری دست یافت. بنابراین، با توجه به اقلیم گرم و خشک سرزمین ایران اجرای آبیاری موضعی در مقایسه با آبیاری بارانی ارجحیت دارد. همچنین به منظور جلوگیری از اضافه برداشت از منابع آب زیرزمینی ناشی از توسعه سامانههای آبیاری زیر فشار و بروز "اثر جهش" لازم است تمهیداتی اساسی و اصولی اندیشیده شود که از مهمترین آنها میتوان به جلوگیری از افزایش سطح زیرکشت، افزایش قیمت آب به حد بازدارندگی، کاهش حجم آب تحویلی به کشاورزان، تغییر الگوی کشت به همراه کمآبیاری، اعمال روشهای بهزراعی و واردات آب مجازی اشاره کرد.
اثر جهش,صرفهجویی واقعی آب,مقیاس حوضه آبریز,مقیاس مزرعه
https://srj.asnr.ias.ac.ir/article_110572.html
https://srj.asnr.ias.ac.ir/article_110572_ba5cf47bd9c27d6dc47a5a283177b02e.pdf
فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران
مجله پژوهش های راهبردی در علوم کشاورزی و منابع طبیعی
24234757
29811945
2
2
2017
11
22
چالشهای سازهای گلخانهها در ایران
149
162
FA
قاسم
زارعی
دانشیار پژوهش موسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج
g.zarei@aeri.ir
10.22047/srjasnr.2017.110578
<strong>چکیده</strong><br /><strong> </strong>در سالهای اخیر، ساخت گلخانهها برای تولید محصولهای کشاورزی بهدلیل امکان کنترل عاملهای تأثیرگذار بر محیط مانند تغییرهای دمایی، جلوگیری از پدیدههای سرمازدگی و گرمازدگی، استفاده بهینه از منابع آب و خاک، امکان کاربرد مناسب کود و سم، امکان تولید در خارج از فصل و نیز افزایش کمیت و بهبود کیفیت محصول، جایگاه ویژهای به این نوع از تولید بخشیده و کشت گلخانهای در حکم یک روش تولید متفاوت با بهرهوری بالا رو به گسترش است. در اصل،گلخانههای تجاری با هدف تولید انبوه و اقتصادی انواع گیاهان زینتی، سبزیها، صیفیها و میوهها ایجاد میشوند. به منظورآماده شدن شرایط محیطی مناسب درون گلخانهها، گزینش محل مناسب، نوع سازه، پوشش و وسایل بهکار رفته در آنها، مدیریت و چگونگی بهرهبرداری از گلخانهها اهمیت اساسی دارند. مساحت غیراقتصادی، جهت جغرافیایی نادرست ساخت گلخانهها، ابعاد هندسی نامناسب، سطوح تهویهای نامناسب نسبت به مساحت گلخانهها، مکان قرارگیری نامناسب دریچههای تهویه، استفاده از مصالح و پوششهای غیراستاندارد، مستحکم نبودن سازهها در برابر عاملهای محیطی مانند باد و برف و کمدوامی سازهها را میتوان از مشکلهای عمده در برخی از سازههای گلخانهای کشور نام برد. این مشکلها باعث کاهش قابلیت کنترل عاملهای محیطی و در نتیجه،کاهش بهرهوری در تولید گردیدهاند. در این نوشتار، همراه با ارایه و واکاوی شاخصهای فنی سازهای مورد نیاز در گلخانهها برای رسیدن به کمینه استانداردهای لازم، نتایج بررسی موردی انجام شده در سال 1392در سه استان خوزستان، بوشهر و فارس ارائه شدهاند. نتایج این بررسی نشان از آن داردکه بیشتر گلخانههای احداث شده در استان خوزستان در حد و اندازه استاندارد نبوده و با معیارها و مبانی مهندسی همسو نیستند. همچنین؛ همراه با ضعف موجود در بیش از نیمی از سازههای بررسی شده استان بوشهر، تفاوتهای سازهای و وسایل کنترلی مشاهده شده در گلخانههای این استان کم است و معنیدار نیستند. به تازگی، استفاده از گلخانههای استان بوشهر برای تولید نشای سبزی و صیفی و نیز نهال بارده و ارسال آنها به دیگر استانهای کشور معمول شده است. این نوع کاربری، ضعف سازهای و وسایلی گلخانههای موجود در استان بوشهر را تا حدی تعدیل کرده است. از سوی دیگر، تفاوتهای سازهای و وسایل کنترلی مشاهده شده در گلخانههای بررسی شده استان فارس نیز کم بود و معنیدار نبودند، در ضمن ضعف شاخصهای فنی یاد شده در حدود نیمی از سازههای گلخانهای این استان با توجه به گوناگونی اقلیمی آن مشهود بود.
استانداردهای گلخانه,بهرهوری آب,بهرهوری انرژی,شاخصهای فنی
https://srj.asnr.ias.ac.ir/article_110578.html
https://srj.asnr.ias.ac.ir/article_110578_d9ade59b2adf6a1c231f4dc2a53092af.pdf
فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران
مجله پژوهش های راهبردی در علوم کشاورزی و منابع طبیعی
24234757
29811945
2
2
2017
11
22
نگرشی بر تعامل مکانیزاسیون کشاورزی و زیستبوم
163
174
FA
مرتضی
الماسی
استاد دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران
morteza.almassi@gmail.com
نسیم
حبیبی
دانشجوی دکتری واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران
10.22047/srjasnr.2017.110592
انسان در دو قرن اخیر خواسته یا ناخواسته نتوانسته است هماهنگی<sup>4</sup> با محیط و اصول حاکم بر طبیعت پایدار را رعایت کند. این امر بیش از هر چیز ناشی از پیدایش عصر صنعتی و شهریتگرایی با دستاورد غلبه انسان بر پدیده طبیعی و زیستبوم با استفاده از ابزار و تفکر تقلیلگرایی یا به نوعی نظریههای نظاممند و تقلیلگرا<sup>5</sup> بوده است. فناوریهای کنونی و آینده و آنچه به اصطلاح با نام مکانیزاسیون یا ماشینی کردن کشاورزی مرسوم شده است با اعمال سیاستهای مختلفی در جهت افزایش رقابت برای بهرهبرداری از زمین، توسعه کاربری آن برای تولید محصولهای زراعی و باغبانی، کشت متراکم و مداوم، تبدیل جنگلها و دیگر منابع طبیعی به زمینهای زراعی و نابودی مراتع منجر به بروز مسایل زیستمحیطی و زوال منابع طبیعی شده است. با وجود پیشرفتهایی در زمینههای بهنژادی، آبیاری، کنترل آفتها، تلاش برای بهبود و اصلاح خاک و حاصلخیزی آن با استفاده از فناوریهای نوین مانند کشاورزی دقیق و زیستفناوری، هنوز هم اقلیم<sup>6</sup> و خاک از مهمترین عاملهای تعیینکننده یک سامانه کشاورزی و منابع طبیعی پایدار هستند. مفاهیمی مانند کشاورزی پایدار، کشاورزی حفاظتی، کشاورزی آلی، کشاورزی دقیق و زیستفناوری در کشاورزی و غیره حاصل توجه به عوارض و ناهنجاریهای گفته شده است. در این نوشتار تاریخچه مختصری از ابتدای پیدایش و استفاده از ماشینهای کشاورزی و توسعه مکانیزاسیون، جنبههای مثبت و منفی کارکرد ماشین با تاکید بر جنبههای زیستمحیطی و آینده فناوریهای تولیدهای کشاورزی واکاوی شده است.
سوخت تجدیدپذیر,کشاورزی پایدار,فشردگی خاک,ماشینهای کشاورزی
https://srj.asnr.ias.ac.ir/article_110592.html
https://srj.asnr.ias.ac.ir/article_110592_3d3da4c4a9d71634cc43a13b42212920.pdf
فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران
مجله پژوهش های راهبردی در علوم کشاورزی و منابع طبیعی
24234757
29811945
2
2
2017
11
22
بررسی همانندی و ناهمانندی دیدگاههای دست اندرکاران بخش دولتی و خصوصی نظام مرتعداری ایران
175
188
FA
سیده زهره
میردیلمی
دانشآموخته دکتری دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
zohremirdeilami@gmail.com
عادل
سپهری
استاد دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
حسین
بارانی
دانشیار دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
عزتاله
مرادی
دانشجوی دکتری دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
10.22047/srjasnr.2017.110593
دستاندرکاران نظام مرتعداری ایران دیدگاههای ویژهای درمورد مشکلهای نظام مرتعداری دارند. یافتن نقاط ناهمانندی دستاندرکاران نظام مرتعداری در تصمیمگیری و برنامهریزی میتواند مؤثر باشد. بهگونهای که هرگونه اقدام و سیاستگذاری که بخواهد توسط مدیران و مسئولان انجام شود، مستلزم آن است که تصویر واضح و شفافی از نقاط ناهمانندی و همانندی دستاندرکاران در مورد دلیلهای ناکارآمدی نظام مرتعداری به صورت همهجانبه وجود داشته باشد. در این مقاله، در ابتدا دیدگاه چهار گروه اصلی ذینفعان و دستاندرکاران مراتع(بهرهبرداران، کارشناسان اجرا و مدیران، استادان دانشگاه و پژوهشگران، اعضای شرکتهای تعاونی و بخش خصوصی) در سطح منطقهای(استان گلستان و خراسان شمالی)، درمورد دلیلهای ناکارآمدی نظام مرتعداری ایران بررسی شده است. سپس میانگین نظرهای در دو بخش دولتی و خصوصی بررسی و ارائه شد. دلیلهای ناکارآمدی نظام مرتعداری ایران از سه معیار اقتصادی- اجتماعی، بومشناختی و سیاستی- نهادی بررسی شده است. دادههای لازم از راه پرسشنامه و مصاحبه باز با تعداد 186 نفر از اعضای هر یک از چهار گروه بیان شده به دست آمده است. انتخاب جامعههای پاسخگو بر اساس نمونهگیری هدفمند بوده است. اعتبار و روایی سوالهای پرسشنامه از طریق محاسبه ضریبCronbach's α (alpha) و هیئت متخصصان ارزیابی شد. نتایج پرسشنامهها و مصاحبههای انجام شده با استفاده از تحلیل تشخیصی در محیط نرمافزار آماری STATISTICA تجزیه و تحلیل شد. بررسی دیدگاه گروههای استفادهکننده نشان میدهد بخش خصوصی عمده اجزای مشکلزا مراتع را کمبود آب و خشکسالی میدانند درحالیکه بخش دولتی مسائل برون سازمانی را عمدهترین جزء مشکلزا میدانند که نشانگر این است که این دو بخش به صورت سلسله مراتبی دیدگاهها و نظرهای خاص خود را دارند که در برنامهریزی و تصمیمگیریها حائز اهمیت است.
بهرهبرداران,پرسشنامه,تحلیل تشخیصی,ناکارآمدی
https://srj.asnr.ias.ac.ir/article_110593.html
https://srj.asnr.ias.ac.ir/article_110593_2c994e02ae237e67121574013be327c0.pdf
فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران
مجله پژوهش های راهبردی در علوم کشاورزی و منابع طبیعی
24234757
29811945
2
2
2017
11
22
ارزیابی کیفی مجلههای علمی کشاورزی و منابع طبیعی ایران
189
198
FA
عباس
شریفی تهرانی
استاد دانشگاه تهران
asharifi1@yahoo.fr
10.22047/srjasnr.2017.110622
در پژوهشی که توسط گروه علوم کشاورزی فرهنگستان علوم انجام گرفت، 200 مجله علمی در 13 شاخه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ارزیابی و امتیازدهی شدند. درصد مجلههایی که از نظر امتیاز کل در رتبههای "بسیار خوب"، "خوب"، "متوسط"، "ضعیف" و"بسیار ضعیف" قرار گرفته بودند با استفاده از متداولترین روش آماری تعیین شد. نتایج کلی نشان داد که از این تعداد مجله 5% بسیار خوب، 27% خوب، 5/38% متوسط، 22% ضعیف و 5/7% بسیار ضعیف بودند. افزون بر امتیاز کل، امتیاز مجلهها در 5 شاخص مهم شامل "ارزش کاربردی"، "ضرورت انتشار"، "به روز بودن موضوع"، "بدیع بودن موضوع" و "ارزش علمی- کاربردی" مقالهها جداگانه بررسی شدند. در این بررسی، مجلههایی که امتیازشان مساوی یا بیشتر از میانگین یک انحراف معیار بود مجلههای برتر در نظر گرفته شدند. نتایج نشان دادند که از 200 مجله مورد بررسی 10% در "ارزش کاربردی مجله"، 5/16% در "ضرورت انتشار مجله"، 15% در "به روز بودن موضوع مقاله"، 5/15% در "بدیع بودن موضوع مقاله" و 5/14% در "ارزش علمی- کاربردی مقاله" برتر بودهاند. همچنین درصد مجلههای برتر در یک تا پنج شاخص مهم در شاخههای مختلف نیز محاسبه شد و معلوم شد از 200 مجله مورد بررسی 16% دستکم در یک شاخص، 10% در دو شاخص، 7% در سه شاخص، 2% در چهار شاخص و فقط 5/1% در هر پنج شاخص برتر بوده و 5/63% مجلهها در هیچ یک از شاخصهای پنجگانه برتری نداشتند. بدین ترتیب در تعیین مرتبه علمی- پژوهشی مجلهها میتوان افزون بر امتیاز کل که حاصل جمع امتیازهای شاخصهای کلی مجله و میانگین امتیازهای مقالهها است، امتیازهای پنج شاخص مهم را نیز در نظر گرفت.
ارزیابی مقاله,ارزیابی مجله,شاخص علمی,امتیازهای کل مجلهها
https://srj.asnr.ias.ac.ir/article_110622.html
https://srj.asnr.ias.ac.ir/article_110622_b30f3078a13aa9974ea0e99076125c31.pdf