ORIGINAL_ARTICLE
مدیریت آموزشی و ترویجی در بهرهبرداری پایدار از مراتع کشور
مراتع مهمترین، وسیعترین، مفیدترین و زیباترین منابع خدادادی، نه تنها در دسترس و مورد استفاده بشر، که در دسترس و مورد استفاده همه جانداران روی کره زمین است و چون چنین است، پس ناچار این عرصههای طبیعی در معرض بیشترین و سهمناکترین آسیبها و بلایا و حادثهها و رخدادهای انسانی و غیرانسانی هم قرار دارند. این پدیده و کیفیّتها و شرایط مربوط به آن در ارتباط با موجودیّت مراتع، کم و بیش در هر سرزمین، از ابتدای خلقت و در طول زمان تا به کنون، این چنین جریان داشته است و نتیجه اینکه بهویژه در قرنهای اخیر، بشریّت شاهد مرگ تدریجی، ولی مستمرِّ این منبع سرشار از سود و صفا و برکت بوده و میباشد. تا آنجا که شواهد زیادی از بروز این پدیده حکایت از آن دارد که در خیلی از مناطق گیتی، مرگ تدریجی مراتع، مصیبتِ خشکسالیهای پی در پی و به دنبال آن هم نابودی زیستگاههای طبیعی و پیرو آنها، مهاجرتهای تودهوار خانوارها و در نهایت هم، سقوط تمدنهای بشری در یک ناحیه دیگر از سرزمینهای مسکونی روی کره زمین را در پی داشته است و اینک، با توجه به ضرورت پایداری مدیریّت مراتع به عنوان یکی از عمدهترین منابع زیستی همه موجودهای زنده روی کره زمین، هدف از این مقاله طرح راهبُردهایآموزشی و ترویجی در فرایند حفظ، احیاء، توسعه و بهرهبرداری پایدار از مراتع کشور میباشد. بدین منظور، ضمن انجام مطالعههای کتابخانهای، پژوهشهای زیر بنای این مقاله بیشتر متکی بر استفاده از پیمایشهای بالینی از راه مشاهده و گفتگو و مصاحبه با افراد و گروههای شاغل در امور بهرهبرداری و نگهداری از مراتع در دهستانها و روستاها و چراگاههای ییلاقی و گاوبِنهها و نیز در نهادها و ارگانهای مربوط در کشور انجام گرفته است. یافتههای این بررسی که مبتنی بر سابقههای تجربی و مطالعههای متکی بر توسعه طبیعت ـ محور میباشد، بیانگر این واقعیت است که پیش از هر حرکتی در فرایند حفظ، احیا، توسعه و بهرهبرداری پایدار از مراتع کشور، باید به طرح و اجرای راهبُردهای آموزشی و ترویجی روی آورد. از این رو در این مقاله، مروری بر ارکان مکتب آموزشی ترویج مشتمل بر فلسفه، اصول، اهداف و راهبُردهای نظام آموزشهایِ ترویجی انجام گرفته که به اجمال در پیوست مقاله آمده است. در تکمیل این ارکان، پس از تبیین روشهای آموزشی ترویج، گروههای هدف برنامههای آموزشِ رهبران فنّی محلّی و خُبرگان بومی و چوپانان حرفهای (اعم از روستایی و عشایری) از راه تشکیلکارگاههای آموزشی و در پی آن، شیوههای آموزش عمومی دامداران روستایی و عشایری داوطلب آموزش، تعیین و معرفی شده است. در عین حال در پایان مقاله، افزون بر ارائه چند پیشنهاد، به برخی از محرّکها و انگیزههای آموزشی برای جلب و جذب گروههای هدف برنامههای آموزشی و نیز، به مبانی سنجش اثربخشی فعّالیّتهایآموزشیِ ترویج در مدیریت پایدار مراتع کشور هم اشاره شده است.
https://srj.asnr.ias.ac.ir/article_110544_2fc006e95d1822f4ebfe054d641010d3.pdf
2017-05-22
1
14
10.22047/srjasnr.2017.110544
بهره برداران مرتع
بهره برداری پایدار
حفظ مراتع
مرتع
مدیریت آموزشی
اسماعیل
شهبازی
dr.ismail_shahbazi@yahoo.com
1
استاد دانشگاه شهید بهشتی، تهران
LEAD_AUTHOR
1- آخوندی، ع. 1371. آموزش بهسازی مسکن در روستا یکی از وظایف بنیاد مسکن است. نشریه مسکن و انقلاب، شماره 45، 120 صفحه.
1
2- آکسین، ج. اچ. 1370. رهنمودی بر رهیافتهای بدیل ترویج. ترجمه اسماعیل شهبازی ، سازمان ترویج کشاورزی، 185 صفحه.
2
3- سازمان برنامه و بودجه. 1372. پیوست لایحه برنامه دوم توسعه اقتصادی – اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، سازمان برنامه و بودجه.
3
4- سوان سون، ب.ایی. 1370. مرجع ترویج کشاورزی. ترجمه اسماعیل شهبازی و احمد حجاران ، سازمان ترویج کشاورزی، 718 صفحه.
4
5- شهبازی، ا. 1375. توسعه و ترویج روستایی. مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، چاپ دوم با تجدید نظر. صفحه های 459 تا 460.
5
6- شهبازی، ا. 1380. روشهایِ ترویج و آموزشِ روستاییاندرطرحهایِ عمرانِ روستایی. گزارشِ نهاییِ پروژه پژوهشی، معاونتِ عمرانِ روستایی، بنیادِ مسکنانقلاب اسلامی. 100 صفحه.
6
7- شهبازی، ا. 1385. نقشِ آموزش و ترویج در مقاوم سازیِ ابنیّهی روستایی، نخستین همایش مقاوم سازیِ ابنیه روستایی، اردیبهشتماه 1385،گروه آبادانی روستاها، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی، پردیس شماره 1، زیرابِ سوادکوه.
7
8- شهبازی، ا. 1388. جنبش چهارپایان . مؤسسه انتشارات امیرکبیر، چاپ دوم، تهران، 164 صفحه.
8
9- شهبازی، ا. 1389. بازپردازیِ نقشِ آموزشهایِ ترویجی در بهسازی بافت و مقاوم سازیسکونتگاههای روستایی. ارائه شده به اوّلین کنفرانس بینالمللی سکونتگاههای روستایی: مسکن و بافت، 20 صفحه.
9
10- شامخی، ت. 1388. قوانین و مدیریت منابع طبیعی (جنگلها و مراتع). مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران. 147 صفحه.
10
ORIGINAL_ARTICLE
کاربرد فناوریهای آیندهنگر در تأمین امنیت غذایی در ایران و جهان
پیشبینی شده است که جمعیت ایران در سال 1404 هجری خورشیدی (2025 میلادی) به 90 میلیون و در سال 1429 (2050) به حدود 115 میلیون نفر برسد. جمعیت جهان نیز در سالهای یاد شده به ترتیب حدود 7/7 و 9 میلیارد نفر خواهد بود. تجزیه و تحلیل دانشمندان زراعت و کشاورزی نشان میدهد که با روشهای کنونی تولید، کمبود مواد غذایی در جهان برابر یک سوم نیاز آن زمان خواهد بود. بنابراین لازم است آیندهنگریهایی از هماکنون به عمل آید تا با کاربرد فناوریهای جدید غذای لازم برای جمعیت آن زمان فراهم شود. این آیندهنگریها شامل کاهش دور ریزها، تغییر الگوی غذایی، متعادل ساختن زاد و ولد، افزایش محصول در زمینهای زراعی از طریق تهیه بذرهای پرمحصول و نیز کاربرد روشهای مدیریتی خاک و آب، افزایش تولید شیر و گوشت در واحد سطح از طریق مدیریت پایدار، افزایش جمعیت منابع ماهیهای دریایی و بالا بردن تولید آبکشتی میباشد تا بتوان تأثیر منفی کشاورزی بر زیست بوم، اقلیم و آب را کاهش و میزان محصول در هکتار را افزایش داد. برای برخورد با چالش غذا در آینده و تولید غذای بیشتر لازم است کشاورزان از مواد شیمیایی، انرژی و ماشین آلات کمتری استفاده نمایند یعنی از شدت نهادهها کاسته و بر شدت عامل های بوم شناسانه (پایداری) افزوده شود. این عامل ها عبارتند از کارایی جذب کود و آب، کیفیت بهتر خاک از نظر مواد آلی و غذایی، کاهش خسارت حشرهها و عاملهای بیماریزا و کنترل گازهای گلخانهای. افزونبر رعایت موارد یاد شده، کاربرد روشها و فناوریهای چندی باید به طور جدّی مورد توجه قرار گیرد که عبارتنداز حفظ منابع طبیعی و محیط زیست و پایداری اقلیم، مقابله با آثار سوء سیل، خشکی و سرما، حفاظت از خاک و آب، زراعت دقیق و کاربرد ماشینهای کشاورزی خاص، افزایش کارایی فتوسنتزی و میزان تبدیل مواد در گیاهان زراعی، تقویت بوم شناسانه ارتباط گیاه با محیط، کاربرد مهندسی ژنتیک، حفظ تنوع زیستی و تکیه بر اصلاح گیاهان برای افزایش محصول.
https://srj.asnr.ias.ac.ir/article_110545_4fe8d2fba42fa1d32a322583ddb6b2b5.pdf
2017-05-22
15
28
10.22047/srjasnr.2017.110545
امنیت غذایی
تقویت زیستی
تنوع زیستی
زراعت دقیق
زیست فناوری
بهمن
یزدی صمدی
bsamadi@ut.ac.ir
1
استاد دانشگاه تهران
LEAD_AUTHOR
1- سپاس خواه، ع.ر. 1395. راهکارهای مقابله با چالش تامین غذا در ایران. مجله پژوهشهای راهبردی در علوم کشاورزی و منابع طبیعی 34-23:(1)1.
1
2- شریفیتهرانی، ع. 1390. چکیده طرح پژوهشی: بررسی مسائل کشاورزی و منابع طبیعی کشور و پیشنهاد راهحل آن ها. خبرنامه فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران، 26-23:39.
2
3- کلانتری، ع. 1393. کشت برنج در استانهای غیر شمالی. روزنامه فرهیختگان، شماره 1587، 12 بهمن 1393.
3
4- گروه علوم کشاورزی فرهنگستان علوم. 1389. خلاصه مقالات همایش اقتصاد محیط زیست. فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران. 16 صفحه.
4
5- یزدی صمدی، ب. 1376. اصلاح نباتات. در گزارش نهایی طرح آینده غذا (مجری مسئول: داریوش مظاهری). گروه علوم کشاورزی فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران. صفحههای531 تا 576.
5
6- یزدی صمدی، ب. 1395. چالشهای تولید محصولات زراعی و راههای مقابله با آن ها. مجله پژوهشهای راهبردی در علوم کشاورزی و منابع طبیعی 62-51 :(1)1.
6
7- Bohn, M. 2014. Feeding the world in 2050. CSA News Magazine, November 2014, pp. 4-5.
7
8- Chilton, M. 2014. Genetic engineering will drive food security. CSA News Magazine, November 2014, pp. 18 & 21.
8
9- Crews, T., T. Cox, L. De Haan, S. Damaraju, W. Jackson, P. Nabukalu, D. Van Tassel, and S. Wang. 2014. New roots for ecological intensification. CSA News Magazine, November 2014, pp. 16-17.
9
10- Fisher, M. 2012. Precision ag in the developing world. CSA News Magazine, February 2012, pp. 4-9.
10
11- Hanson, C. 2014. A menu of Solution. CSA News Magazine, November 2014, pp. 14 & 17.
11
12- Janzen, H.H., P.E. Fixen, A. J. Franzlubbers, J. Hattey, R. C. Izaurralde, Q. M. Ketterings, D.A. Lobb, and W.H. Schlesinger. 2011. Critical issues facing humanity and how soil scientists can address them. CSA News Magzine, April 2011, pp. 4-11.
12
13- Long, S. and X.-G. Zhu. 2014. Photosythesis: the final frontier. CSA News Magazine, November 2014, pp. 12-13.
13
14- Maddox, N. 2014. Cultivating biodiversity: Reaping the benefits of eco-friendly farming. CSA News Magazine, September 2014, pp. 4-9.
14
15- Morgan, J. 2013. Biofortification: Lasting solutions to micronutrient malnutrition and world hunger. CSA News Magazine, January 2013, pp. 4-9.
15
16- Schneider, C. 2013. Three shades of water: Increasing water security with blue, green and gray water. CSA News Magazine, October 2013, pp. 4-9.
16
17- Schueller, J. 2014. A long way to go. CSA News Magazine, November 2014, pp. 10 & 13.
17
18- Schwartz, J.D. 2014. Toward food security in 2050. CSA News Magazine, November 2014, pp. 8-9.
18
19- Turner, N.C., Feng-Min Li, Y.-C. Xiong and K.H.M. Siddique. 2011. Climate change and agricultural ecosystem management in dry areas. CSIRO publishing. Crop and Pasture Science, 62, i-ii ( http://dx.doi.org/10.1071/CPv62n6_ED).
19
ORIGINAL_ARTICLE
تولید پایدار اتانول زیستی در ارتباط با منابع آب و خاک در ایران
به خاطر مصرف بیش از اندازه سوخت فسیلی در جهان، ایده تولید انرژیهای تجدید پذیر به ویژه تولید سوخت زیستی طرفداران زیادی پیدا کرده است. از سوی دیگر تولید اتانول با منشا زیستی یکی از 15 فناوری بالقوه برای پایداری دی اکسید کربن اتمسفر تا سال 2054 می باشد. ولی سوالهای راهبردی به شرح زیر بایستی پاسخ داده شود: 1- آیا بقایای گیاهی بایستی برای افزایش مواد آلی خاک، کیفیت خاک و بهبود زیست بوم به کار برده شوند یا برای تولید انرژی؟ 2- آیا بایستی اثرهای مثبت اقتصادی کوتاه مدت بر اثرهای بلند مدت استفاده پایدار از منابع طبیعی ترجیح داده شود؟ 3- آیا بایستی نیاز به سوخت نسبت به امنیت غذایی جهان برتری داشته باشد؟ پاسخ به این پرسشها در این است که منابع آب و زمینها بیشتر برای کشت گیاهان زیست-انرژی تامین شود. مواد خام برای تولید اتانول زیستی عبارتند از: مواد قندی (نیشکر و چغندر قند)، مواد نشاستهای (گندم، ذرت و سیب زمینی) و مواد سلولزی (بقایای گیاهی، کاه گندم، کاه برنج، شاخساره ذرت و مواد چوبی). مصرف مواد قندی و نشاستهای منجر به موضوع رقابت غذا-سوخت شده است که باعث افزایش قیمت مواد غذایی در جهان گردیده است. برای مقابله با این موضوع سوالهای زیر مطرح شده است: 1- چه گیاهانی بایستی برای تولید اتانول زیستی کشت شوند؟ 2- کجا بایستی این گیاهان کشت شوند؟ 3- چگونه بایستی این گیاهان کشت شوند تا تولید اتانول زیستی پایدار باشد؟ گیاهان سلولزی با تولید زیست توده زیاد در شرایط خاکهای با حاصلخیزی کم و تنش رطوبتی و شوری و مقاوم به آفتها و بیماریها، مناسبترین انتخاب هستند. میزان مصرف انرژی در بخش کشاورزی ایران حدود 4% کل مصرف انرژی کشور است در عوض خاکهای ایران با فقر مواد آلی رو به رو بوده، منابع آبی ایران با کمبود مواجه است و کمبود علوفه نیز در ایران وجود دارد. بنابراین استفاده از زباله، علوفه و یا محصولهای قندی و نشاستهای برای تولید بیوگاز، انرژی الکتریکی و یا اتانول زیستی پذیرفتنی نیست. در حالی که می توان از انرژی گاز طبیعی استفاده کرد، یا روی تولید انرژی از منابع تجدیدپذیر دیگری مانند انرژی خورشید و یا تولید انرژی بدون کربن مانند انرژی هستهای سرمایه گذاری کرد.
https://srj.asnr.ias.ac.ir/article_110546_08fd0e4a2f24fadbead1d013a3f2a705.pdf
2017-05-22
29
44
10.22047/srjasnr.2017.110546
انرژیهای تجدید پذیر
سوخت دیزل زیستی
سوخت زیستی
علیرضا
سپاسخواه
sepas@shirazu.ac.ir
1
استاد دانشگاه شیراز
LEAD_AUTHOR
1- بی نام. 1390. بیانیه همایش مرتعداری پایدار در کشور. گروه علوم کشاورزی. فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران. 21 مهر 1390.
1
2- توانپور، م. و ف. امینی و همکاران. 1390. ترازنامه انرژی سال 1388. معاونت امور برق و انرژی، دفتر برنامه ریزی کلان برق و انرژی. وزارت نیرو. 541 صفحه.
2
3- سپاسخواه، ع. ر. 1387. راهکارهای برای استفاده از آب های شور غیر متعارف در تولید علوفه مجموعه مقالات به مناسبت بزرگداشت مقام علمی دانشمند فرهیخته استاد دکتر بهمن یزدی صمدی. فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران. صفحه های 133 تا 164.
3
4- سپاسخواه، ع. ر. 1395. راهکارهای مقابله با چالش تامین غذا در ایران. مجله پژوهش های راهبردی در علوم کشاورزی و منابع طبیعی 33-23:(1)1.
4
5- قبادیان، ب. 1390. تولید سوخت بیودیزل از بیوماس. مجموعه مقالات همایش بهینه سازی تولید و مصرف انرژی در کشاورزی. گروه علوم کشاورزی فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران. 13 بهمن 1390.
5
6- کلباسی، م. 1375. وضعیت مواد آلی در خاک های ایران و نقش کمپوست. پنجمین کنگره علوم خاک ایران. 10 تا 13 شهریور ماه. کرج. 7 صفحه.
6
7. Bahree, B. and C. Cummins. 2006. In oil's new era, power shifts to countries with reserves. Wall Street J., 14 June 2006, pp. A1-A3.
7
8. Baldwin, S.F. 2002. Renewable energy: progress and prospects. Physics Today 55(4):62-67.
8
9. Cassman, K., V. Eidman, and E. Simpson. 2006. Convergence of agriculture and energy. CAST Commentary QTA 2006-3. CAST, Dec Moines, IA, USA.
9
10. Campbell, J.E., D.B. Lobell, R.C. Genova, and C.B. Field. 2008. The global potential of bioenergy on abandoned agriculture lands. Environ. Sci. Technol. 42:5791-5794.
10
11. EIA (Energy Information Administration). 2004. International energy outlook. EIA, Washington, DC, USA.
11
13. El-Bassam, N. 1998. Energy Plant Species. James & James (Science Publishers) Ltd, London, UK. pp. 1-383.
12
14. Fargione, J., J. Hill, D. Tilman, S. Polasky and P. Hawthorne. 2008. Land clearing and the biofuel carbon debt. Science 319:1235-1238.
13
14. Fumoto, T., K. Kobayashi, C.S. Li, K. Yagi and T. Hasegava. 2008. Revising a process-based biogeochemistry model (DNDC) to simulate methane emission from rice paddy fields under various residue management and fertilizer regimes. Global Change Biol. 14:382-402.
14
15. Herrera, S. 2006. Bonkers about biofuels. Nat. Biotechnol. 24:755-760.
15
16. Hattori, T. and Sh. Morita. 2010. Energy crop for sustainable bioethanol; which, where and how? Plant Prod. Sci. 13(3):221-234.
16
17. Jadia, C.D. and M.H. Fulekar. 2009. Phytoremediation of heavy metals: Recent techniques. Afr. J. Biotechnol. 8:921-928.
17
18. Kim, S. and B.E. Dale. 2004. Global potential of bioethanol production from wasted crops and residues. Biomass Bioener. 26:361-375.
18
19. Lal, R. 2006. Enhancing crop yields in developing countries through restoration of soil organic carbon pool in agricultural lands. Land Degrad. Dev. 17:197-206.
19
20. Licht, F.O. 2007. World Ethanol and Biofuels Report 5(17):354.
20
21. Lewandowski, I., J.M.O. Scurlock, E. Lindvall and M. Christou. 2003. The development and current status of perennial rhizomatous grasses as energy crops in the US and Europe. Biomass Bioener. 25:335-361.
21
22. Mitchell, D. 2008. A Note on Rising Food Prices. Policy Research Working Paper, 4682.1-20. [Available online].The World Bank, Washington, DC, USA.
22
23. Macedo, I.C., M.R.L.V. Leal and J.E.A.R. Silva. 2004. Assessment of greenhouse gas emission in the production and use of fuel ethanol in Brazil, SanPaulo State Environment Secretariat. Government of the State of San Paulo. 37 p.
23
24. McCarty, J.L., S. Korontzi, C.O. Justice and T. Loboda. 2009. The spatial and temporal distribution of crop residue burning in the contiguous United States. Sci. Total Environ. 407:5701-5712.
24
25. Mittal, S.K., N. Singh, R. Agarwal, A. Awasthi and P.K. Gupta. 2009. Ambient air quality during wheat and rice crop stubble burning episodes in Patiala. Atmos. Environ. 43:238-244.
25
26. Pacala, S. and R. Socolow. 2004. Stabilization wedges: solving the climate problem for the next 50 years with current technologies. Science 305:968-972.
26
27. Renouf, M.A., M.K. Wagener and L.K. Nielsen. 2008. An environmental life cycle assessment comparing Australian sugarcane with US corn and sugar beet as producers of sugars for fermentation. Biomass Bioenerg. 32:1144-1155.
27
28. RFA (Renewable Fuels Association). 2005a. U.S. ethanol industry continues tremendous growth [Available online], RFA, Washington DC, USA.
28
29. RFA (Renewable Fuels Association). 2005b. Homegrown for the homeland: ethanol industry outlook [Available online], RFA, Washington DC, USA.
29
30. Rosegrant, M.W. 2008. Biofuel and grain prices: Impacts and policy responses. Testimony for the U.S. Sanate Commettee on Homeland Security and Governmental Affairs. Washington D.C. 1-4 [Online]. Available at www.ifpri.org/pubs/testimony/rosegrant 20080507. pdf. International Food Policy Research Institute, Washington D.C., USA.
30
31. Sheehan, J., A. Aden, K. Paustian, K. Killian, J. Brenner, M. Walsh and R. Nelson. 2004. Energy and Environment aspects of using corn stover for fuel ethanol. J. Indust. Ecol. 7:117-146.
31
32. Searchinger, T., R. Heimlich, R.A. Houghton, F. Dong, A. Elobeid, J. Fabiosa, Z. Tokgoz, D. Hayes and T.H. Yu. 2008. Use of U.S. croplands for biofuels increased greenhouse gases through emissions from land-use change. Science 319:1238-1240.
32
33. Sulc, R.M. and B.F. Tracy. 2007. Integrated crop-livestock systems in the U.S. corn belt. Agron. J. 99:335-345.
33
34. Tilman, D., J. Hill and C. Lehman. 2006. Carbon-negative biofuels from low-input high-diversity grassland biomass. Science 314:1598-1600.
34
35. USDOE (Envirinmental of Energy). 2005. Biomass as feedstock for a bioenergy and bioproducts industry: the technical feasibility of a billion ton annual supply. USDA/USDOE, National Technical Information Service, Springfield, VA, USA.
35
36. USGAO (U.S. General Accounting Office). 2002. U.S. Ethanol market: MTBE ban in California [Available online]. GAO-02 440R.USGAO, Washington, DC, USA.
36
37. Vorholz, F. 2006. The long farewell to oil. Deugschland. 2/2006, pp. 7-10.
37
38. Varvel, G.E., K.P. Vogel, R.B. Mitchell, R.F. Follett and J.M. Kimble. 2008. Comparison of corn and switch grass on marginal soils for bioenergy. Biomass Bioenerg. 32:18-21.
38
39. Weisz, P.B. 2004. Bad choices and constraints on long-term energy supplies. Phys. Today 57(7):47-52.
39
40. Wilhelm, W.V., J.M.F. Johnson, J.L. Hatfield, W.B. Vorhees, and D.R. Linden. 2004. Crop and soil productivity response to crop residue management: A literature review. Agron. J. 96:1-17.
40
41. Yang, S.J., H.P. He, S.L. Lu, D. Chen, and J.X. Zhu. 2008. Quantification of crop residue burning in the field and its influence on ambient air quality in Suqian. China Atmos. Environ. 42:1961-1969.
41
ORIGINAL_ARTICLE
واکاوی عاملهای محیطی و مدیریتی مؤثر بر پایداری زیست بومهای مرتعی
مراتع یکی از مهمترین و با ارزشترین منابع ملی کشور محسوب میشوند که بهرهبرداری صحیح همراه با عملیات اصلاح و احیای آنها میتواند نقش اساسی در جهت حفظ آب، خاک و تأمین نیازمندیهای کشور در زمینه فراوردههای پروتئینی داشته باشد. بهمنظور مدیریت صحیح زیستبومهای مرتعی باید تمام عاملهای تأثیرگذار بر این زیست بومها را شناخت و با دید جامعنگر و در قالب نظریه واکاوی سیستمی برنامهریزی کرد. یک سیستم، زمانی به پایداری میرسد که بین ورودیها و خروجیهای آن تعادل وجود داشته باشد. ورودیهای زیست بوم، عاملهای محیطی تأثیرگذار، چرای دام و سایر عاملهای انسانی است. با توجه به تنوع شرایط محیطی مراتع کشور، کمیّت و کیفیت تأثیرگذاری عاملهای مؤثر بر پایداری متفاوت خواهد بود. در این مقاله سعی بر این است که مدل مفهومی مدیریت پایدار زیست بومهای مرتعی کشور ارائه شده و عاملهای محیطی و انسانی مؤثر بر پایداری در قالب یک سیستم پویا مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرند. عاملهای مؤثر بر پایداری زیست بومهای مرتعی شامل ترسالی و خشکسالی، فرسایش خاک، بهرهبرداری از پوشش گیاهی و مدیریت و اصلاح مرتع میباشند. برای دستیابی به پایداری زیست بومهای مرتعی بایستی تمامی عاملهای مؤثر و برهمکنشهای آنها را شناخت و ابزارهای مدیریتی را بر اساس شرایط حاکم بر زیست بومهای مرتعی طراحی کرد.
https://srj.asnr.ias.ac.ir/article_110547_6a8449af395118a118489dc1c690a152.pdf
2017-05-22
45
58
10.22047/srjasnr.2017.110547
مراتع
نگرش سیستمی
مدیریت پایدار
محمدعلی
زارع چاهوکی
mazare@ut.ac.ir
1
استاد دانشگاه تهران
LEAD_AUTHOR
انور
سنایی
2
دانشجوی دکتری دانشگاه تهران
AUTHOR
1- ارجمندنیا، ا. 1379. بوم شهر، تبلور پایداری شهری. مجله مدیریت شهری 33-26:(4)1.
1
2- ارزانی، ح.، م. عابدی، ا. شهریاری و م. قربانی. 1386. بررسی تغییرات شاخصهای سطح خاک و ویژگیهای عملکردی مرتع در اثر شدت چرا و شخم مرتع (مطالعه موردی: اورازان طالقان). مجله تحقیقات مرتع و بیابان ایران 79-68:(1)14.
2
3- آذرنیوند، ح. و م.ع. زارع چاهوکی. 1389. بومشناسی مرتع. انتشارات دانشگاه تهران، 345 صفحه.
3
4- بشری، ح. 1381. شناسایی و بررسی اکولوژیک گیاهان اسانس دار به منظور اهلی کردن و کشت آنها در استان قم. انتشارات معاونت آموزش و تحقیقات وزارت جهاد کشاورزی.
4
5- حسینی، س.ع. 1380. گیاهان دارویی و صنعتی مراتع استان گلستان. خلاصه مقالات کنفرانس ملی گیاهان دارویی، انتشارات موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، صفحه های 127 تا 128.
5
6- حشمتی، غ.ع. و ح. سرگزی. 1395. قابلیت های بوم شناختی ماسه زارهای بیابانی فرصتی برای بهره برداری بهینه از سیستم پخش سیلاب. مجله پژوهش های راهبردی در علوم کشاورزی و منابع طبیعی 22-13:(1) 1.
6
7- طهماسبی، پ. 1388. تجزیه و تحلیل اکوسیستمهای مرتعی. نشر پلک، 276 صفحه.
7
8- کردوانی، پ. 1380. خشکسالی و راههای مقابله با آن در ایران. انتشارات دانشگاه تهران. 392 صفحه.
8
9- گودرزی، م. 1379. توسعه پایدار منابع زیستی، مطالعه موردی حوزه سد کرخه. فصلنامه علمی سازمان محیط زیست، شماره 30.
9
10- محمدی مقدم، س.، ا. مساعدی، م. جنگجو و م. مصداقی. 1392. مدلسازی تولید گیاهی بر اساس عاملهای آب و هوایی و شاخصهای خشکسالی در مراتع منتخب استانهای مرکزی و قم. نشریه آب و خاک 1206-1190:(6)27.
10
11- مرادی، ع.، غ.ع. حشمتی و ا.ا. دهقانی. 1395. تحلیل مفهوم های برگشت پذیری، آسیب پذیری و نیرومندی بوم شناختی در مدیریت بوم نظام های مرتعی. مجله پژوهش های راهبردی در علوم کشاورزی و منابع طبیعی. 148-133:(2) 1.
11
12- ملائی، م.، ح. بشری، م. بصیری و م. مصدقی. 1391. مقایسه پایداری خاکدانههای خاک در اثر شدتهای چرایی مختلف (مطالعه موردی: مراتع برد آسیاب فریدونشهر). مجله اکولوژی کاربردی 63-52:(1)1.
12
13- مؤمنی، ت. 1384. قره قات گیاه دارویی و نادر و با ارزش شمال خراسان. مجموعه مقالات همایش ملی توسعه پایدار گیاهان دارویی، مشهد، 139 صفحه.
13
14. Baumgärtner, S. and M.F. Quaas. 2007. Ecological-economic viability as a criterion of strong sustainability under uncertainty. Working Paper Series Econ. pp. 1-37.
14
15. Bureau of Land Management (BLM). 2003. Standards for healthy rangeland and guidelines for livestock grazing management for the public lands administered by the Bureau of Land Management in the state of Wyoming. BLM library, Denver, CO, USA.
15
16. Box, T.W. 2002. Future deserts and sustainable communities. Rala Rep. 200:11-19.
16
17. Briske, D.D., S.D. Fuhlendorf, and F.E. Smeins. 2005. State-and-Transition Models, Thresholds, and Rangeland Health: A synthesis of ecological concepts and perspectives. J. Rangeland Ecol. Manag. 58:1–10.
17
18. David, L., Baros Z. 2007. Impacts of tourism and sport activities on the surface of the Earth: An Anthropogenic Geomorphological Approach. Revista Electronica de Ciencias da Tera Geosciences, 4(1):1-20.
18
19. Fox, W.E., D.W. Mccollum, J.E. Michtell, L.E. Swanson, U.P. Kreuter, J.A. Tanaka, G.R. Evans, and H.T. Heintz. 2009. An integrated social, economic, and ecologic conceptual (ISEEC) framework for considering rangeland sustainability. J. Soc. Nat. Resour. 22:593–606.
19
20. Gardiner, B. 2010. Rainfall use efficiency, natural resource management and profitable production in the rangelands (2010). In: Proc. 16th Bien. Conf. Aust. Rangeland Soc., Bourke (Eds. D.J. Eldridge and C. Waters) (Aust. Rangeland Soc.: Perth). pp. 1-7.
20
21. Gillson, L. and M.T. Hoffman. 2007. Rangeland ecology in a changing world. Science 315:53–54.
21
22. Hershel, M. 1973. Rangeland management for livestock production. Published by University of Oklahoma Press, Norman, OK, 303 p.
22
23. Hiernaux, P., C.L. Bielders, C. Valentin, A. Bationo, and S. Fernandez-Rivera. 1999. Effects of livestock grazing on physical and chemical properties of sandy soil in Sahelian rangelands. J. Arid Environ. 41:231–245.
23
24. Izaurralde, R.C., A.M. Thomson, J.A. Morgan, P.A. Fay, H.W. Polley, and J.L. Hatfield. 2011. Climate impacts on agriculture: implications for forage and rangeland production. Agron. J. 103:371–381.
24
25. Laccy, J. and J.E. Taylor. 2003. Montana guide to rage site, condition and initial stocking rates. Montana Coop. Ext. Bull. (Montana State University: Bozeman, MT, USA) 4 p.
25
26. Lindsay, E.A. and S.A. Cunningham. 2009. Livestock grazing exclusion and microhabitat variation affect invertebrates and litter decomposition rates in woodland remnants. Forest Ecol. Manag. J. 258:178–187.
26
27. Morgan, J.A, D.R. LeCain, E. Pendall, D.M. Blumenthal, B.A. Kimball, Y. Carrillo, D.G. Williams, J. Heisler-White, F.A. Dijksrta, and M. West. 2011. C4 grasses prosper as carbon dioxide eliminates desiccation in warmed semi-arid grassland. Nature J. 476:202–205.
27
28. Müller, B., M. Quaas, K. Frank and S. Baumgärtner. 2009. Pitfalls and potential of institutional change: Rain-index insurance and the sustainability of rangeland management. Working Paper Series in Econ. No. 149, pp. 1-22.
28
29. Nefzaoui, A. and M. El Mourid. 2008. Rangeland improvement and management in arid and semi-arid environments of west Asia and north Africa. The International Fund for Agricultural Development (IFAD) and the International Development Research Centre (IDRC). 20 p.
29
30. NRC (National Research Council) Committee on Rangeland Classification. 1994. Rangeland Health: New Methods to Classify, Inventory and Monitor Rangelands. National Academies Press, Washington D.C., USA.
30
31. Ok, K. 2006. Multiple criteria activity selection for ecotourism planning in Igneada. Turk J. Agr. Forest. 30:153-164.
31
32. Palmer, J.A., 2003, Environmental Education in the 21st Century, Theory, Practice, Progress and Promise (Studies). Routledge Press, 248 p.
32
33. Pellant, M., P. Shaver, D.A. Pyke, and J. E. Herrick. 2005. Interpreting indicators of rangeland health. Technical Report 1734-6. U.S. Department of the Interior, Bureau of Land Management, National Science and Technology Center, Denver, CO, USA.
33
34. RAMC. 2008. New concept for assessment of rangeland condition. Rangeland Assessment and Monitoring Committee, Society for Range Management, Littleton, CO, USA. Available at http://www.rangelands.org/ram/newconcepts.shtml.
34
35. Reynolds, J.F., D.M. Stafford Smith, E.F. Lambin, B.L. Turner II, M. Mortimore, S.P.J. Batterbury, T.E. Downing, H. Dawlatabadi, et al. 2007. Global desertification: Building a science for dryland development. Sci. J. 316:847–851.
35
36. Samuel Lesoli, M. 2011. Characterization of communal rangeland degradation and evaluation of vegetation restoration techniques in the Eastern Cape, South Africa. Ph.D. Thesis, Department of Livestock and Pasture Sciences, Faculty of Science and Agriculture, University of Fort Hare, South Africa.
36
37. SRM Task Group (Society for Range Management Task Groups on Unity in Concept and Terminology Committee, Society for Range management). 1995. New concepts for assessment of rangeland condition. J. Range Manag. 48:271- 282.
37
38. Su, Y.Z., H.L. Zhao, T.H. Zhang, and X.Y. Zhao. 2004. Soil properties following cultivation and non-grazing of a semiarid sandy grassland in northern China. Soil Till. Res. 75:27–36.
38
39. Suding, K.N., K.L. Gross, and G.R. Houseman. 2004. Alternative states and positive feedbacks in restoration ecology. Tren. Ecol. Evol. 19:46–53.
39
40. Thurow, T.L. and C.H.A. Taylor, JR. 1999. Viewpoint: The role of drought in range management. J. Range Manag. 52:413-419.
40
41. Vetter, S. 2005. Rangelands at equilibrium and non-equilibrium: recent developments in the debate. J. Arid Environ. 62 (2):321-341.
41
42. Vetter, S. 2009. Drought, change and resilience in South Africa’s arid and semi-arid rangelands. South Afric. J. Sci. 105:29-33.
42
43. Weiss, J.L., D. Gultzler, and J.E. Alerd. 2004. Seasonal and inter annual relationships between vegetation and climate in central New Mexico, USA. J. Arid Environ. 57:507-534.
43
44. Wilson, A.D. and N.D. MacLeod. 1991. Overgrazing: present or absent? J. Range Manag. 44:475–482.
44
45. Xu, D. and X. Guo, 2015. Some Insights on grassland health assessment based on remote sensing. J. Sens. 15:3070-3089.
45
46. Rezaei, S. A., R. J. Gilkes, and S.S. Andrews. 2006. A minimum data set for assessing soil quality in rangelands. Geoderma 136:229–234.
46
47. Sullivan, S. and R. Rhode. 2002. On non-equilibrium in arid and semi-arid grazing systems. J. Biogeo. 29:1595-1618.
47
ORIGINAL_ARTICLE
مدیریت رودخانهها و سدها در تامین و هدایت آب به دریاچه ارومیه
با تداوم روند پیشین مدیریت آب، پهنه آبی دریاچه ارومیه به زودی خشک خواهد شد. مهمترین اولویت برای نجات رودخانه، برنامه عملیاتی ورود آبهای سطحی حوضه به دریاچه است. هدف اصلی از این مقاله، ارائه نتایج مطالعههای علمی و فنی برای تامین و انتقال 20 تا 40% از ظرفیت آب سالانه هر یک از ده رودخانه اصلی حوضه پیرامون به دریاچه ارومیه است.کاهش سهم آب کشاورزی از 90 به 70% از طریق آیش زمینهای زراعی، کم آبیاری باغها، خرید تضمینی حقابه آبهای سطحی در شبکه آبیاری پیرامون دریاچه، جلوگیری از برداشت غیرمجاز 20 درصدی از رودخانهها، بازنگری در منحنی فرمان 13 سد بزرگ حوضه برای رهاسازی 30 تا 40% آورد سالانه رودخانهها و عملیات هدایت فیزیکی جریان رودخانهها به سمت دریاچه با کمترین آثار نامساعد هیدرواکولوژیکی، از راهکارهای عاجل در نجات دریاچه ارومیه است. تجدیدنظر در تخصیص آب برای مصارف مختلف و افزایش سهم جریان زیست محیطی از 10% کنونی به 20 تا 40% آورد سالانه رودخانهها راهکار پایدار میباشد. تغییر در تنظیم حجم آب در 13 سد موجود و کاهش ارتفاع 11 سد در حال ساخت یا در دست مطالعه، برای تضمین روند احیای دریاچه ارومیه در آینده ضروری است.
https://srj.asnr.ias.ac.ir/article_110559_e5173dc925c3fc66dcdc8690dd5ba8c3.pdf
2017-05-22
59
76
10.22047/srjasnr.2017.110559
دریاچه ارومیه
بحران آب
جریان زیست محیطی
مدیریت رودخانه
مهدی
یاسی
m.yasi@ut.ac.ir
1
دانشیار دانشگاه تهران
LEAD_AUTHOR
1- آبساران .1378. گزارش فنی منابع آب سد مخزنی نازلو، مهندسین مشاور آبساران، شرکت آب منطقهای آذربایجان غربی، 440 صفحه.
1
2- آبساران .1389. گزارش بازنگری منابع آب سد مخزنی نازلو، مهندسین مشاور آبساران، شرکت آب منطقه ای آذربایجان غربی، 457 صفحه.
2
3- احمدی پور، ظ. و م. یاسی، 1393، مقایسه روش های اکو-هیدرولوژیکی-هیدرولیکی در ارزیابی جریان زیست محیطی رودخانه ها: رودخانه نازلو، حوضه دریاچه ارومیه، مجله هیدرولیک ایران 82-69:(2)9.
3
4- آذربولاق. 1393. خلاصه مطالعات طرح بازگشایی و لایروبی آجی چای، مهندسین مشاور آذربولاق تبریز، شرکت آب منطقه ای آذربایجان شرقی، 45 صفحه.
4
5- آژ، س. 1394. ارزیابی جریان زیست محیطی رودخانه زولا با روشهای هیدرواکولوژیکی، پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشگاه ارومیه، ایران.
5
6- حبیبی قره گوز، س. 1394. ارزیابی جریان زیست محیطی رودخانه گدارچای با روشهای هیدرواکولوژیکی، پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشگاه ارومیه، ایران.
6
7- رضایی، ن. 1394. ارزیابی جریان زیست محیطی رودخانه سیمینه رود با روشهای هیدرو- اکولوژیکی، پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشگاه ارومیه، ایران.
7
8- سادا. 1393. جمع بندی مطالعات و راهکارهای مصوب احیای دریاچه ارومیه، ستاد احیای دریاچه ارومیه (سادا)، تهران، تیر 1393، 47 صفحه (http://ulrp.sharif.ir).
8
9- سادا. 1394. دریاچه ارومیه: علل خشکی و تهدیدات احتمالی، گزارش کمیته اجتماعی- فرهنگی ستاد احیای دریاچه ارومیه (سادا)، تهران، شهریور 1394، 37 صفحه (http://ulrp.sharif.ir).
9
10- سادا. 1395. پایگاه خبری ستاد احیای دریاچه ارومیه (سادا)، تهران، 28 فروردین 1395 (http://ulrp.sharif.ir).
10
11- صدرآب نیرو. 1393. خلاصه مطالعات طرح اتصال زرینه به سیمینه رود، مهندسین مشاور صدرآب نیرو، شرکت آب منطقه ای آذربایجان غربی، 90 صفحه.
11
12- عاشوری، م. 1394. ارزیابی جریان زیست محیطی رودخانه زرینه رود با روشهای هیدرو- اکولوژیکی، پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشگاه ارومیه، ایران.
12
13- عبدی، ر.، م. یاسی و ح. صدقی. 1394. ارزیابی روشهای اکولوژیکی- هیدرولیکی- هیدرولوژیکی در برآورد جریان زیست محیطی رودخانه، مجله آب و فاضلاب 81-71:(2)26.
13
14- غلامزاده، ف. و م. یاسی. 1394. ارزیابی جریان زیست محیطی رودخانهها با روش های اکو- هیدرولوژیکی (مطالعه موردی: رودخانه روضه چای در حوضه دریاچه ارومیه). دهمین کنگره بین المللی مهندسی عمران، دانشگاه تبریز، 15 تا 17 اردیبهشت 1394، تبریز، صفحههای 1 تا 8.
14
15- کمالی، م. و س. یونس زاده جلیلی، 1395، بررسی تغییرات کاربری اراضی حوضه آبریز دریاچه ارومیه با استفاده از تصاویر ماهوارهای. مرکز تحقیقات سنجش از دور دانشگاه صنعتی شریف، ستاد احیای دریاچه ارومیه، 71 صفحه.
15
16- مصطفوی، س. و م. یاسی. 1394. ارزیابی حداقل جریان زیست محیطی رودخانهها به روش های اکو- هیدرولوژیکی (مطالعه موردی: رودخانه باراندوزچای- حوضه دریاچه ارومیه). نشریه آب و خاک 13-1:(5)29.
16
17- یاسی، م. 1392. راهکار احیای دریاچه ارومیه با مدیریت زیست محیطی رودخانه های درون حوضه، مجموعه مقالات دومین همایش ملی بحران آب، دانشگاه شهرکرد، شهرکرد، ایران، 6 تا 8 شهریور، صفحههای 1 تا 8.
17
18- یاسی، م. 1393. نظرات اصلاحی بر پیش نویس مصوبات طرح نجات دریاچه ارومیه (31 اردیبهشت 93)، ستاد احیای دریاچه ارومیه، 9 خرداد 1393، 6 صفحه.
18
19. Abdi, R. and M. Yasi. 2015. Evaluation of environmental flow requirements using eco-hydrologic-hydraulic methods in perennial rivers. J. Water Sci. Technol. 3 (72):354-363.
19
20. CRC. 2012. Murry-Darling Basin Plan. Final Report, South Australian Government.
20
21. Dyson, M., G. Bergkamp, and J. Scanlon. 2003. The essentials of environmental flows. Gland, Switzerland and Cambridge, UK: IUCN, 118 p.
21
22. Hughes, D.A., and P. Hannart. 2003. A desktop model used to provide an initial estimate of the ecological instream flow requirements of rivers in South Africa. J. Hydrol. 270:167-181.
22
23. Jowett, I.G. 1997. Instream flow methods: A comparison of approaches. Regulated Rivers: Research & Management 13:115-127.
23
24. Marchand, M.D. 2006. Environmental flow requirements for rivers: An integrated approach for river and coastal zone management. Report No. Z2850 WL Delft Hydraulics.
24
25. Shaerikarimi, S., M. Yasi, and S. Eslamian. 2012. Use of hydrological methods for the assessment of environmental flow in a river reach”. Intern. J. Environ. Sci. Technol. 9(3):549-558.
25
26. Shaerikarimi, S., M. Yasi, J.P. Cox and S. Eslamian. 2014. Environmental flows. In: Handbook of Engineering Hydrology. S. Eslamian (Eds.), Chapter 5, Vol. 3 CRC press, Taylor and Francis Group, New York, NY10017, USA, pp. 85-104.
26
27. Smakhtin, V.U. and M. Anputhas. 2006. An assessment of environmental flow requirements of Indian river basins. IWMI Research Report 107. Intern. Water Manag. Inst., Colombo, Sri Lanka.
27
28. Tennant, D.L. 1976. Instream flow regimens for fish, wildlife, recreation and related environmental resources. Fisheries 1(4):6-10.
28
29. Tharme, R.E. 2003. A global perspective on environmental flow assessment: emerging trends in the development and application of environmental flow methodologies for rivers. River Res. Applic. 19:397–441.
29
30. Vadas, R.L. and D.J. Orth. 2000. Habitat Use of Fish Communities in a Virginia Stream. Environ. Biol. Fishes 59(3):253-269.
30
31. Waddle, T. 2001. PHABSIM for Windows: User's Manual and Exercise: Fort Collins, CO, U.S, Geological Survey: 288 p.
31
32. World Bank. 2013. Red Sea-Dead Sea water conveyance study program. World Bank Final Report No. RSS-REL-T005, 205 p.
32
ORIGINAL_ARTICLE
ارزیابی آلودگی میوهها و سبزیها به میکروارگانیزمهای بیماریزا و تولیدکننده سم در ایران
طغیان4 اخیر باکتری Shigella و ابتلای هر چند محدود مردم، در برخی از شهرهای استان اصفهان و چهارمحال بختیاری به بیماری شیگلوز5 (اسهال خونی) و نگاهی به بیانیه آکادمی علوم آمریکا در سال 2001 که در آن به مبتلا شدن میلیونها و مرگ هزاران نفر در اثر مصرف مواد غذایی آلوده اشاره شده و سرانجام گزارشهای متعدد سازمان بهداشت جهانی، نشان میدهند که جوامع در هر سطحی از پیشرفت، در امور بهداشتی که باشند، باز هم در معرض خطر گرفتار شدن به انواع بیماریهای ناشی از آلودگی مواد غذایی قرار دارند و از این رو توجه جدی به آن از اهمیت زیادی برخوردار است. با توجه به تغییرهای شگرف در شیوه زندگی انسانها و روند پرشتاب آن و بروز تغییرهای گسترده آب و هوایی و زیست محیطی و هزینههای بالای درمان، نگاه و توجه بیشتر و عمیقتر به مبحث تقدم پیشگیری بر درمان به طورکامل احساس میشود و در صورت غفلت میتواند پیامدهای جبران ناپذیر به دنبال داشته باشد. با توجه به اینکه بخشی از سبزیهای مورد استفاده مثل سبزیهای سالادی پیش از خوردن، حرارت نمیبینند، امکان انتقال عوامل بیماری به انسان زیاد است. میوهها و سبزیها نقش مهمی در حفظ سلامت و بهبود شرایط زندگی انسان ایفا نموده و مصرف روزانه آنها میتواند تاثیر مثبتی بر جلوگیری از بروز بیماریها داشته باشد. میوهها و سبزیها از قسمتهای مختلف یک گیاه (ریشه، ساقه، برگ، گل، میوه و دانه) سرچشمه گرفتهاند. شرایط رشد و محل قرار گرفتن قسمت خوراکی یک گیاه، نحوه برداشت، شرایط نگهداری و ترابری و سرانجام نحوه فراوری میتوانند بر وضعیت میکروبی محصول مؤثر باشند. کیفیت میکروبی آب مورد استفاده نیز از نظر آلودگی دارای اهمیت زیادی است. در کنار آن باید به دانههای جوانه زده نیز توجه نمود، زیرا در آن پوسته محافظ گیاه به کنار رفته و دانه در برابر حملههای میکروبی قرار میگیرد. عرضه گسترده مواد غذایی باعث شده تا سبزی و میوه از دورترین نقاط عالم به محل مصرف منتقل شده و بدیهی است عواقب فراگیر شدن این پدیده نیز باید مورد توجه قرار گیرد. در بسیاری از کشورها، سبزیها و میوهها در ایجاد و طغیان بیماریهای غذابرد6 دخالت داشتهاند. این طغیانها از نظر اندازه جمعیتی متفاوت بودهاند و از تعداد کم افراد تا هزاران نفر را شامل شدهاند و در مورد اخیر که در استانهای اصفهان و چهار محال بختیاری اتفاق افتاد، 2000 گزارش ابتلا به شیگلوز در شهرستان اردستان گزارش گردید. این طغیان اگرچه منجر به فوت مبتلایان نگردید، اما ضررهای هنگفتی را متوجه سیستم بهداشتی کشور نمود، امنیت روانی جامعه را بر هم زد و مشکلهای زیادی را برای بخشی از مردم به وجود آورد.
https://srj.asnr.ias.ac.ir/article_110560_4425557b6f66512b7594b48efd395d21.pdf
2017-05-22
77
94
10.22047/srjasnr.2017.110560
آلودگی
میکروارگانیزم
سبزی
سم
میوه
محمد
شاهدی
shahedimo@gmail.com
1
استاد دانشگاه صنعتی اصفهان،
LEAD_AUTHOR
مهدی
کدیور
2
استاد دانشگاه صنعتی اصفهان
AUTHOR
1- اسماعیل زاده نصیری، م. و پ. مجتهدی. 1394. اثر اشعه گاما در ثبات آنتوسیانین و ماندگاری مختلف آب انار. اولین سمینار ملی امنیت غذایی. دانشگاه آزاد اسلامی واحد سوادکوه. 28 تا 29 اردیبهشت 1390.
1
2- اصفهانی، م.م. 1385. بهداشت مواد غذایی. کتاب جامع بهداشت عمومی 419-405:(9)4.
2
3- براتی، ح.، ع.ع. گل محمدی مومنی و ق. مرادی. 1389. بررسی یک اپیدمی وبا در شهرستان کرج در سال 1387. مجله تخصصی اپیدمیولوژی ایران 34-28:(3)6.
3
4- بحرینی، م.، م.ب. حبیبی نجفی، م.ر. باسامی، م. عباس زادگان، ا.ر. بهرامی و ح.ر. اجتهادی. 1390. ارزیابی بار میکروبی سبزیجات تازه طی مراحل فراوری با روش حداقل فرایند در یک واحد بسته بندی. نشریه پژوهشهای علوم و صنایع غذایی ایران 242-235:(3)7.
4
5- بینش، م.، ع. مرتضوی، م. آرمین و م. مرادی. 1389. بررسی تاثیر استفاده از نانوکامپوزیت نقره و دی اکسید تیتانیوم در بسته بندی مورد استفاده در نگه داری خرمای مضافتی بر تغییرات میکروبی آن در طی نگهداری. مجله علوم و فناوری غذایی 8-1:(1)2.
5
6- پور بابایی، ا. ع.، ف. کرمی، ع. امیرخانی و ب. رجب پور. 1389. بررسی وضعیت انتشار محیطی ویبریوکلرا و ارتباط آن با مبتلایان در مناطق مختلف شهر قم. مجله سلامت و محیط، فصلنامه علمی پژوهشی انجمن علمی بهداشت محیط ایران 212-203:(2)3.
6
7- جزایری، ا.، ح. صادقی پور، م. عفت پناه، ر. مهرداد، ع. نظری نیا و م.ج. محسنی. 1382. آلودگی میکروبی بستنی های سنتی و آب میوه های دست ساز (آب هویج و شیر نارگیل) در واحدهای قنادی و آبمیوه فروشی در تهران. حکیم 37-31:(2)6.
7
8- حاتمی ن. و م.م. امینایی. 1391. بررسی روند آلودگی میکروبی میوه خرمای مضافتی در مراحل رسیدگی. همایش ملی خرمای ایران، دانشگاه شهید باهنر کرمان، 12 تا 13شهریور 1391.
8
9- حسینی نژاد، م.، ف. شهیدی و غ. ملک زاده. 1381. ارزیابی ویژگی های کیفی و میزان آلودگی میکروبی نمونه های زعفران خشک شده به روش مایکروویو. مجله علوم و صنایع کشاورزی 57-51:(2)16.
9
10- خیامی، م.، م. رضوی روحانی و ز. سیاسی.1382. اثر دما و پرتو فرابنفش در کاهش تعداد باکتری های کلیفرم در زعفران. مجله علوم کشاورزی و منابع طبیعی 50-43:(2)10.
10
11- رهبر، م.، ر. صبوریان، م. صارمی، ح. معصومی اصل و م. سروش. 1386. بررسی جنبه های همه گیر شناسی و مقاومت آنتی بیوتیکی ویبریو کلرا، بیو تایپ التور سروتایپ اینابا در همه گیری تابستان سال 1384 در ایران. مجلـه علمـی پـژوهشی دانشگـاه علوم پزشکی اردبیـل 45-41:(1)7.
11
12- شعبانی، ش. و م. زجاجی. 1390. بررسی میزان آلودگی ادویه های مصرفی در تولید مواد غذایی به اسپور های مقاوم در برابر حرارت. مجله علوم عذایی و تعذیه. 98-89:(4)8.
12
13- شفقی اصل، ک. و ن. مالوفی.1390. بهینه سازی بریکس آب خرما و بررسی کدورت و فساد میکروبی آن. بیستمین کنگره ملی علوم و صنایع غذایی. دانشگاه صنعتی شریف-تهران. 1 تا 3 آذر ماه 1390.
13
14- عبادی، ز.، ا. محمدی گل تپه و ع. بصیری. 1383. عوامل موثر بر کیفیت نهایی قارچ دکمه ایی خشک شده در ایران. پژوهش و سازندگی 20-12: 63.
14
15- عدالتیان، م. ر. و ع. فضل آرا. 1387. بررسی آلودگی میکروبی خرمای رقم استعمران طی انبارداری در سال 1384. فصلنامه علوم و صنایع غذایی ایران 52-45:(3)5.
15
16- عشرتی، ب.، ع. ا. رضایی آشتیانی، ف. خزاعی، ف. ترکمانی و م.س. عظیمی. 1386. عوامل موثر بر اپیدمی وبای استان مرکزی در تابستان 1384. مجله تخصصی اپیدمیولوژی ایران 51-47:(1و2)3.
16
17- شرافتی چالشتری، ف. و ر. شرافتی چالشتری. 1387. بررسی میزان شیوع آلودگی باکتریایی و عوامل مرتبط در آب میوه های بسته بندی، شهرکرد 1385. مجله دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد 53-48:(1)10. 18- شهراز، ف.، م. کامران، ر. خاکسار، ه. حسینی، س. کارگر و م. انتشاری. 1388. بررسی آلودگی میکروبی ادویه های بسته بندی عرضه شده در فروشگاه های زنجیره ای شهروند شهر تهران در سال 86. فصلنامه علوم و صنایع غذایی ایران 131-125:(2)6.
17
19- مهدیزاده شاهی، ا. و ن. فلاح نژاد تفتی. 1384. کاستن آلودگی های میکروبی ادویه به وسیله پرتودهی با باریکه الکترون10 MeV. مجله علوم و فنون هسته ای 41-35: 33.
18
20- نجفی، پ.، م.ج. عابدی، ف. موسوی و م. افیونی. 1383 مقایسه آلودگی گوجه فرنگی وسیب زمینی دردو روش مختلف آبیاری با پساب فاضلاب شهری. علوم کشاورزی 134-125:(2)10.
19
Abadias, M., J. Usall, M. Oliveira, I. Alegre and I. Viñas. 2008. Efficacy of neutral electrolyzed water (NEW) for reducing microbial contamination on minimally-processed vegetables. Inter. J. Food Microbiol. 123:151– 158.
20
Adams, M.R., A.D. Hartley, L.J. Cox. 1989. Factors affecting the efficacy of washing procedures used in the production of prepared salads. Food Microbiol. 6:69- 77.
21
Berger, C.N., S.V. Sodha, R.K. Shaw, P.M. Griffin, D. Pink, P. Hand and G. Frankel. 2010. Fresh fruit and vegetables as vehicles for the transmission of human pathogens. Environ. Microbiol. 12(9):2385–2397.
22
Beuchat, L.R. 1995. Pathogenic Microorganisms Associated with Fresh Produce. J. Food Protect. 59(2):204- 216.
23
Erickson, M.C. 2010. Microbial risks associated with cabbage, carrots, celery, onions, and deli salads made with these produce items. Comprehensive Reviews in Food Science and Food Safety. 9:602- 619.
24
Food and Drugs Administration (FDA). 2008. Guide to minimize microbial food safety hazards for fresh fruits and vegetables.
25
Francis, G.A., A. Gallone, G.J. Nychas, J.N. Sofos, G. Colelli, M.L. Amodio and G. Spano. 2012. Factors affecting quality and safety of fresh-cut produce. Crit. Rev. Food Sci. Nutr. 52:595–610.
26
Giordano, G. 2011. Germany's E. coli Nightmare. What can we learn from the deadly O104:H4 outbreak? Food Quality and Safety Magazine, Aug/Sep.
27
Goldberg, D., Y. Kroupitski, E. Belausov, R. Pinto and S. Sela. 2011. Salmonella Typhimurium internalization is variable in leafy vegetables and fresh herbs. Inter. J. Food Microbiol. 145:250– 257.
28
Ha, J.H., J.Y. Lee, M.S. Chung, J. Park and S.D. Ha. 2011. Synergism of combined vitamin B1 and NAOCL treatment for the reduction of microbiological contamination in head lettuce. J. Food Process. Preserv. 1745-4549.
29
Habteselassie, M.Y., M. Bischoff, B. Applegate, B. Reuhs and R.F. Turco. 2010. Understanding the role of agricultural practices in the potential colonization and contamination by Escherichia coli in the rhizospheres of fresh produce. J. Food Protect. 73(11):2001– 2009.
30
Harris, L.J., J.N. Farber, L.R. Beuchat, M.E. Parish, T.V. Suslow, E.H. Garrett and F.F. Busta. 2003. Outbreaks associated with fresh produce: incidence, growth and survival of pathogens in fresh and fresh-cut produce. Comrehen. Rev. Food Sci. Food Safety 2(78):141.
31
Jalali, M. and D. Abedi. 2008. Prevalence of Listeria species in food products in Isfahan, Iran. Inter. J. Food Microbiol. 122:336– 340.
32
Jalali, M., D. Abedi, S.A. Pourbakhsh and K. Ghoukasin. 2008. Prevalence of Salmonella spp. In raw and cooked foods in Isfahan-Iran. J. Food Safety. 28: 442- 452.
33
Johnston, L.M., L.A. Jaykus, D. Moll, Martinez, M. C. Anciso, J. B. Mora and C. L. Moe. 2005. A field study of the microbiologtcal quality of fresh produce. J. Food Protect. 68(9): 1840- 1847.
34
Keskinen, L.A. and B.A. Annous. 2011. Efficacy of adding detergents to sanitizer solutions for inactivation of Escherichia coli O157:H7 on Romaine lettuce. Inter. J. Food Microbiol. 147: 157– 161.
35
Keskinen, L.A., A. Burke and B, A. Annous. 2009. Efficacy of chlorine, acidic electrolyzed water and aqueous chlorine dioxide solutions to decontaminate Escherichia coli O157:H7 from lettuce leaves. Inter. J. Food Microbiol. 132:134- 140.
36
Lehto, M., R. Kuisma, J. Määttä, H.R. Kymäläinen and M. Mäki. 2011. Hygienic level and surface contamination in fresh-cut vegetable production plants. Food Cont. 22:469- 475.
37
Liao, C.H. and G.M. Sapers. 2000. Attachment and growth of Salmonella chester on apple fruits and in vivo response of attached bacteria to sanitizer treatments. J. Food Protect. 63:876–883.
38
Olaimat, A.N. and R.A. Holley. 2012. Factors influencing the microbial safety of fresh produce: A review. Food Microbiol. 32:1- 19.
39
Oliveira, M., J. Usall, I. Viñas, C. Solsona and M. Abadias. 2011. Transfer of Listeria innocua from contaminated compost and irrigation water to lettuce leaves. Food Microbiol. 28:590- 596.
40
Rocha Bastos, M.S., N.F.F. Soares, N.J. Andrade, A.C. Arruda and R.E. Alves. 2005. The effect of the association of sanitizers and surfactant in the microbiota of the cantaloupe (Cucumis melo L.) melon surface. Food Cont. 16:369- 373.
41
Samadi, N., N. Abadian, D. Bakhtiari, M.R. Fazeli and H. Jamalifar. 2009. Efficacy of detergents and fresh producedisinfectants against microorganisms associated with mixed raw vegetables. J. Food Protect. 72(7):1486– 149.
42
Ukuku, D. O. and W. Fett. 2002. Behavior of Listeria monocytogenes inoculated on cantaloupe surfaces and efficacy of washing treatments to reduce transfer from rind to fresh-cut pieces. J. Food Protect. 65:924–930.
43
Vandekinderen, I., F. Devlieghere, B.D. Meulenaer, P. Ragaert, J. Van Camp. 2009. Decontamination strategies for fresh-cut produce. Postharvest Rev. 4:5.
44
Warriner, K., A. Huber, A. Namvar, W. Fan and K. Dunfield. 2009. Recent advances in the microbial safety of fresh fruits and vegetables. Adv. Food Nutr. Res. 57:155- 179.
45